Trong cái khó đã ló sáng tạo
Anh Vàng A Chỉnh, Trưởng bản Sin Suối Hồ, (xã Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu) kể cho chúng tôi nghe chuyện xây dựng NTM ở bản bằng giọng mộc mạc: "Trước đây, bản Sin Suối Hồ thuộc diện khó khăn nhất của xã. Đường sá đi lại ở bản rất vất vả nên việc tiêu thụ nông sản của bà con gặp vô vàn khó khăn. Sau nhiều ngày đêm suy nghĩ, mình thấy muốn làm giàu, phát triển kinh tế thì đường sá trong bản phải tốt để việc vận chuyển hàng nông sản của bà con được thuận lợi. Thế là mình phải tuyên truyền, bàn bạc, thống nhất để khi bắt tay vào làm đường bà con mới không thắc mắc, mới tham gia góp công sức. Trước khi làm đường, mình tiến hành thành lập các tổ giám sát từng hạng mục, nguyên vật liệu do bà con trực tiếp tham gia. Con đường 4km bằng bê tông rộng 3m từ xã về bản hoàn thành. Từ đó, việc tiêu thụ hàng nông sản như: Thảo quả, lúa, ngô, táo mèo, dược liệu... của bà con thuận lợi hơn nhiều. Đặc biệt, mô hình trồng hoa địa lan của bà con ở bản phát triển, đem lại đời sống ấm no".
Thanh Hóa là địa phương có sáng kiến xây dựng NTM từ cấp thôn, bản và thực hiện rất hiệu quả. Ông Trần Đức Năng, Phó chánh Văn phòng điều phối NTM tỉnh Thanh Hóa, chia sẻ: "Sau khi nghiên cứu bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM, Thanh Hóa nhận thấy có tới 14/19 tiêu chí liên quan trực tiếp đến thôn, bản. Qua khảo sát thực tế chúng tôi nhận thấy, các công trình đầu tư trên quy mô thôn, bản kinh phí ít hơn so với công trình cấp xã, phù hợp với khả năng huy động sức dân và linh hoạt hơn trong bố trí nguồn lực của địa phương. Vì vậy, bên cạnh việc xây dựng NTM cấp xã như toàn quốc, Thanh Hóa chủ trương xây dựng mô hình NTM cấp thôn, bản ở các huyện miền núi với phương châm “có nhiều thôn, bản NTM ắt sẽ có xã NTM”. Ngay từ năm 2013, tỉnh Thanh Hóa đã thực hiện thí điểm và năm 2014 thực hiện trên diện rộng toàn tỉnh. Đồng thời, tỉnh cũng ban hành bộ tiêu chí và quy định trình tự, thủ tục, hồ sơ xét, công nhận thôn, bản đạt chuẩn NTM, gồm 14 tiêu chí".
Nhờ xây dựng NTM, tư duy sản xuất hàng hóa của người dân thay đổi. Theo đó, thu nhập của người dân từng bước được nâng lên, so với trước khi triển khai tăng 2,5-3 lần; tỷ lệ hộ nghèo giảm tương ứng 4-5 lần; điển hình có những thôn không còn hộ nghèo, thu nhập bình quân đầu người đạt 45-50 triệu đồng/năm. Đến nay, toàn tỉnh Thanh Hóa chỉ tính riêng khu vực miền núi đã có 38 xã và 398 thôn, bản đạt chuẩn NTM.
    |
 |
|
Các mô hình sản xuất sẽ giúp xây dựng NTM ở các thôn, bản, ấp hiệu quả hơn (Ảnh chụp gian hàng trưng bày sản phẩm OCOP của tỉnh Điện Biên tại hội nghị) |
Hỗ trợ khoảng 3.500 thôn, bản, ấp của hơn 360 xã khó khăn
Giải thích về việc xây dựng NTM ở thôn, bản, ấp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Trần Thanh Nam cho biết: "Hiện cả nước có 3.370 xã (37,76%) được công nhận đạt chuẩn NTM, có 53 đơn vị cấp huyện, thị xã được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Tuy nhiên, cả nước vẫn còn 1.922 xã đạt dưới 10 tiêu chí, trong số đó khoảng 363 xã đặc biệt khó khăn thuộc khu vực biên giới, vùng bãi ngang ven biển và biển đảo (có 52 xã đạt dưới 5 tiêu chí)".
Nguyên nhân chủ yếu là do hầu hết các xã có diện tích rất lớn, mật độ dân số thưa, gồm nhiều thôn, bản, ấp; nhiều bản có diện tích lớn hơn diện tích xã ở đồng bằng, địa hình phức tạp, khoảng cách thôn, bản, ấp với trung tâm xã rất xa, có nơi cách đến hàng chục ki-lô-mét nên mức đầu tư rất cao (do chi phí vận chuyển vật liệu xây dựng, nguồn nguyên vật liệu tại chỗ không huy động được...). Do đó, để các xã có thể phấn đấu đạt tiêu chí NTM phải cần nguồn lực rất lớn, thời gian dài; trong khi khả năng huy động nguồn lực, nhất là nguồn lực tại chỗ lại rất khó khăn. Theo Phó thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng ban chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia, để xây dựng NTM ở các xã vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, biển đảo, ước tính khoản tiền đầu tư về xây dựng cơ sở hạ tầng khoảng 200 tỷ đồng/xã, 100 xã thì số tiền cần tới 20.000 tỷ đồng. Khoản tiền lớn như thế vượt quá khả năng ngân sách các tỉnh lẫn ngân sách Trung ương và cả người dân. "Trong cái khó đã ló cái khôn", tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An là hai địa phương đi đầu khi mạnh dạn triển khai thực hiện xây dựng NTM ở thôn, bản. Từ cách làm hiệu quả này của hai địa phương, Bộ NN&PTNT, Văn phòng Điều phối Trung ương Chương trình Mục tiêu Quốc gia về xây dựng NTM đã xây dựng dự thảo Đề án hỗ trợ các thôn, bản, ấp xây dựng nông thôn mới gắn với giảm nghèo bền vững giai đoạn 2018-2020, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt.
Mục tiêu theo dự thảo đề án sẽ hỗ trợ khoảng 3.513 thôn, bản, ấp của 363 xã khó khăn đạt dưới 10 tiêu chí ở khu vực biên giới, vùng núi, vùng bãi ngang ven biển và biển đảo thuộc 35 tỉnh, trong đó: 564 thôn, bản, ấp thuộc 52 xã dưới 5 tiêu chí. Thực hiện dự án trên, phấn đấu tỷ lệ hộ nghèo giảm ít nhất từ 3% đến 4% bình quân hằng năm; đến năm 2020, thu nhập của người dân tại các xã thuộc phạm vi đề án tăng ít nhất 1,6-1,8 lần so với năm 2015; phấn đấu 50% thôn, bản, ấp được công nhận hoàn thành tiêu chí NTM cấp thôn, bản do UBND cấp tỉnh ban hành. Đồng thời các thôn, bản, ấp đạt được các mục tiêu có mô hình sản xuất, kinh doanh hiệu quả gắn với liên kết vùng nguyên liệu hoặc mô hình phát triển làng văn hóa du lịch cộng đồng, mô hình mỗi làng một sản phẩm.
Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM