Nhiều tiềm năng phát triển
Việt Nam là 1 trong 3 thị trường điện thoại thông minh tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực; thị phần điện thoại thông minh chiếm đến 52% cùng với số lượng thuê bao di động liên tục tăng trưởng, đạt mức hơn 120,6 triệu thuê bao năm 2015. Theo ông Phạm Thành Công, Trưởng phòng Cấp cao-Công ty Nielsen (công ty chuyên nghiên cứu thị trường) thì người Việt Nam là những người tiêu dùng “siêu kết nối”. Họ dành khá nhiều thời gian mỗi ngày trên internet thông qua các phương tiện khác nhau, chủ yếu là các tương tác trên mạng xã hội và các dịch vụ giải trí trực tuyến. Như vậy, thị trường đã có một nền tảng rất tốt về sự kết nối mang tính tương tác xã hội trên internet. Vấn đề là làm sao các doanh nghiệp tận dụng được nền tảng ấy sang TMĐT.
Hiện nay, tỷ trọng bán lẻ TMĐT mới chiếm 2,8%. Năm 2015, TMĐT Việt Nam mới chỉ đạt được hơn 4 tỷ USD. Con số này tăng 37% so với năm trước đó nhưng so với các quốc gia khác thì doanh thu TMĐT Việt Nam còn rất thấp, chỉ chiếm 0,26% thị phần thế giới. Mục tiêu đến năm 2020, quy mô của thị trường bán lẻ TMĐT Việt Nam phấn đấu đạt 10 tỷ USD và chiếm tỷ trọng khoảng 5% trong tổng mức bán lẻ hàng hóa của cả nước. Những mục tiêu trên nằm trong kế hoạch phát triển TMĐT giai đoạn 2016 đến 2020 đã được phê duyệt tại Quyết định số 1563/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Với hệ thống thông tin minh bạch, truy xuất nguồn gốc điện tử, người tiêu dùng có thể dùng điện thoại thông minh để kiểm tra nguồn gốc, xuất xứ nông sản. Ảnh: TTXVN
Ông Phạm Thành Công cho rằng, doanh nghiệp TMĐT hiện nay chưa thực sự thay đổi được là do nhận thức về tiện lợi của kênh truyền thống còn quá lớn, nên nếu những doanh nghiệp TMĐT không tìm ra được các dịch vụ, phân khúc, sản phẩm chuyên biệt hơn, tạo ra một trải nghiệm khác, kỳ vọng khác với người tiêu dùng thì sẽ rất khó phát triển. Ngày mua sắm trực tuyến năm 2016 có khoảng 3.000 doanh nghiệp TMĐT tham gia. Số lượng trên còn rất ít nếu so sánh với tổng số doanh nghiệp trên cả nước.
Theo nghiên cứu của Công ty Cổ phần Nghiên cứu ngành và Tư vấn Việt Nam (VIRAC) đưa ra tại Diễn đàn Thanh toán điện tử Việt Nam 2016, Việt Nam được xếp thứ 6 trong khu vực châu Á về số lượng người dùng internet, mức thâm nhập internet của Việt Nam (48%) cũng cao hơn mức trung bình của khu vực châu Á (38%) và thế giới (45%). Thế nhưng, tỷ lệ người mua sắm trực tuyến tại Việt Nam chỉ ở mức trung bình so với các nước trong khu vực, tỷ lệ chuyển đổi từ số lượt truy cập thành đơn hàng là rất thấp so với bán lẻ truyền thống. Mặt khác, tỷ lệ lựa chọn thanh toán khi giao hàng của người dân Việt Nam là gần 65%, gấp hơn 8 lần so với thế giới (chỉ khoảng 8%), trong khi đó, tỷ lệ thanh toán bằng thẻ ghi nợ và thẻ tín dụng gần như không đáng kể. Điều đó cho thấy, chưa có sự phát triển đồng đều giữa phát triển công nghệ internet và thị trường thanh toán điện tử ở Việt Nam so với thế giới.
Nhìn nhận vấn đề này từ phía các doanh nghiệp, sở dĩ người dân chưa mặn mà với thanh toán điện tử trong các giao dịch thương mại xuất phát từ một số nguyên nhân như: Vẫn còn tình trạng một số đơn vị bán hàng thu phụ phí khi khách hàng thanh toán bằng thẻ, một số đơn vị bán hàng không muốn minh bạch doanh thu bán hàng… nên chưa góp phần được nhiều trong việc giảm thanh toán bằng tiền mặt.
Thêm vào đó, công tác thông tin tuyên truyền cho người dân về các phương tiện, dịch vụ TMĐT nói chung cũng như thanh toán điện tử nói riêng, mặc dù đã được tích cực triển khai nhưng thói quen, tâm lý sử dụng tiền mặt của người tiêu dùng còn khá phổ biến. Một số yếu tố khác như: Lừa đảo qua mạng, trình độ văn minh thương mại, tâm lý ngại tiếp cận với công nghệ mới, sử dụng tiền mặt với mục đích không minh bạch,… cũng là những nguyên nhân gây cản trở, hạn chế sử dụng thanh toán điện tử.
Cần sự vào cuộc đồng bộ
Để thúc đẩy sự phát triển của TMĐT, bên cạnh sự phối hợp của các cơ quan trong đó có 3 nhánh chính là: Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và Ngân hàng Nhà nước trong việc ban hành các cơ chế chính sách cũng như triển khai và điều tiết ở cấp độ vĩ mô; trong quá trình thực hiện mục tiêu phát triển TMĐT, cần có sự đồng bộ giữa các doanh nghiệp, hiệp hội và các cơ quan quản lý.
Theo ông Nguyễn Thanh Hưng, Chủ tịch Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM), để TMĐT phát triển thì cần rất nhiều yếu tố, bán hàng đa kênh là xu thế của tương lai gần. Đồng thời, các hội, hiệp hội nên liên kết, sáp nhập với nhau để có sự hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp TMĐT.
Hiện nay, các công ty bưu chính đang mở ra mảng kinh doanh phục vụ cho TMĐT. Với sự tham gia rất tích cực của doanh nghiệp trong các lĩnh vực: Doanh nghiệp kinh doanh, doanh nghiệp ngân hàng, doanh nghiệp chuyển phát… và với sự vào cuộc cũng như cơ chế chính sách của Chính phủ ngày càng hoàn thiện để hỗ trợ cho phát triển thì chắc chắn TMĐT của Việt Nam sẽ đạt được mục tiêu đã đặt ra.
MINH TUẤN