Tiền đề của nông nghiệp 4.0 ở Tây Nguyên
Nông nghiệp Tây Nguyên đang phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, hình thành các vùng chuyên canh, tạo ra khối lượng hàng hóa lớn với những sản phẩm chất lượng, cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, như: Cao su, cà phê, điều, hồ tiêu và một số loại cây ăn quả. Các tỉnh trong vùng cũng đã chú trọng đầu tư phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC với nhiều mô hình thành công. Điển hình như tỉnh Lâm Đồng được giới chuyên gia đánh giá có công nghệ và trình độ sản xuất tương đương với các nước tiên tiến trong khu vực. Mô hình nhà kính, sản xuất theo quy trình thủy canh, sử dụng thiên địch nhện bắt mồi Hypoaspis miles, Amblyseius sp; dùng cảm biến điều khiển tự động cường độ ánh sáng, độ ẩm, camera theo dõi sinh trưởng cây trồng, bộ điều khiển trung tâm… được ứng dụng rộng rãi.
Tỉnh Gia Lai cũng có 10 khu sản xuất nông nghiệp ứng dụng CNC với tổng diện tích 3.828ha, tập trung vào các sản phẩm chính, như: Cao su, cà phê, hồ tiêu, bơ, sầu riêng, thanh long, ớt, rau, hoa, chăn nuôi bò thịt, bò sữa, lợn thịt, gia cầm đẻ trứng… Trong đó, phải kể đến Công ty Cổ phần Hoàng Anh Gia Lai với dự án phát triển bò thịt, bò sữa có quy mô 12.600 con theo công nghệ Israel từ sản xuất nguyên liệu đến quy trình chăn nuôi, chế biến; Công ty Cổ phần Xuất khẩu Đồng Giao với dự án chế biến rau quả theo chuỗi giá trị nông nghiệp hội nhập thị trường quốc tế, khi đi vào hoạt động đầy đủ sẽ cho công suất 20.000 tấn sản phẩm/năm.
Tỉnh Kon Tum xác định xây dựng huyện Kon Plông thành vùng trọng điểm phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC. Đây là địa phương có khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp với nhiều loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, nhất là hồng đẳng sâm, sâm đương quy, lan kim tuyến, các loại rau, củ, quả xứ lạnh… Đến nay, toàn huyện Kon Plông đã có hơn 60 dự án đầu tư vào nông nghiệp, hơn 50.600m2 nhà lồng, nhà kính ứng dụng công nghệ thông minh vào sản xuất, nhiều sản phẩm nông nghiệp được xuất khẩu ra nước ngoài và phân phối trong hệ thống siêu thị cả nước…
Theo các chuyên gia, đặc trưng của nông nghiệp 4.0 là sản xuất thông minh, chính xác, chặt chẽ dựa trên các thành tựu đột phá trong công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ nano. Nếu như nông nghiệp ứng dụng CNC tập trung thay đổi phương thức sản xuất từ truyền thống sang hiện đại thì nông nghiệp 4.0 thay đổi phương thức quản lý. Như vậy, thực tế hiện nay cho thấy, các tỉnh Tây Nguyên đã có những tiền đề, cơ sở ban đầu rất quan trọng để tiếp cận và phát triển nông nghiệp 4.0.
Những bước đi hướng tới nông nghiệp 4.0
Nông nghiệp 4.0 là xu thế tất yếu của thời đại và nông nghiệp Tây Nguyên không thể đứng ngoài cuộc. Vấn đề là phải có cơ chế, chính sách, giải pháp toàn diện để xây dựng nền nông nghiệp 4.0. Tỉnh ủy Lâm Đồng đã ban hành Nghị quyết số 05-NQ/TU về “Phát triển nông nghiệp toàn diện, bền vững và hiện đại giai đoạn 2016-2020 và định hướng đến năm 2025”. Nhiều giải pháp và chính sách hỗ trợ khởi nghiệp nông nghiệp được triển khai quyết liệt. Mỗi dự án được hỗ trợ 50% tư vấn dịch vụ đào tạo nguồn nhân lực, sở hữu trí tuệ, chi phí áp dụng khoa học công nghệ; hỗ trợ 3% lãi suất sau đầu tư (thời gian hỗ trợ tối đa 36 tháng kể từ khi các tổ chức tín dụng hoàn thành thủ tục vay); hỗ trợ vay vốn Quỹ Hỗ trợ khởi nghiệp, Quỹ Phát triển khoa học công nghệ, Quỹ Khuyến nông…
Tương tự, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Kon Tum ra Nghị quyết số 02-NQ/TU về “Phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC gắn với chế biến trên địa bàn tỉnh”, xác định nâng cao tỷ trọng giá trị sản xuất nông nghiệp ứng dụng CNC đến năm 2020 đạt 10-15%, toàn tỉnh có 4 vùng và một khu nông nghiệp ứng dụng CNC; đến năm 2030 đạt 25-30% tổng giá trị sản xuất nông nghiệp của tỉnh, mỗi huyện có một khu nông nghiệp ứng dụng CNC. UBND tỉnh Kon Tum cũng đã ban hành Đề án “Phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC gắn với chế biến trên địa bàn tỉnh” với nhiều giải pháp đồng hành với doanh nghiệp và người nông dân trong phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC, nông nghiệp 4.0.
Tại Gia Lai, Công ty TNHH MTV Hương Đất An Phú (Pleiku) là doanh nghiệp đầu tiên của tỉnh được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận “Doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng CNC”. Ông Nguyễn Ngọc Hoàng, Giám đốc công ty, cho biết: “Trước đây, công ty được thành lập với hình thức cổ phần nhưng nhiều lần đứng bên bờ vực phá sản và các cổ đông lần lượt rút vốn. Tuy nhiên, tôi vẫn luôn tin nông nghiệp ứng dụng CNC, nông nghiệp 4.0 là hướng đi đúng. Thất bại có thể do mình đầu tư công nghệ chưa đúng mức, thiếu thị trường tiêu thụ, khách hàng chưa tin vào sản phẩm…”.
Để có được cơ ngơi nhà kính 5ha, sản xuất theo quy trình thủy canh, sử dụng công nghệ tưới, chăm sóc tự động hiện đại của Israel như hiện nay, ông Nguyễn Ngọc Hoàng đã phải phá đi làm lại từ đầu. Bài học thành công của Hương Đất An Phú ngoài yếu tố công nghệ còn có nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng thị trường và sự hỗ trợ của chính quyền địa phương. Hiện nay, mỗi ngày công ty thu hoạch 1,5 tấn hàng, gồm các loại rau, củ, quả theo tiêu chuẩn VietGAP được bán tại thị trường nhiều tỉnh trên địa bàn và TP Hồ Chí Minh với giá cao hơn 30% sản phẩm được sản xuất theo phương pháp truyền thống. “Thời gian tới, công ty sẽ mở rộng 20ha nhà kính, sử dụng công nghệ thông minh 4.0 để sản xuất; đồng thời liên kết với nông dân và các công ty khác trong vùng để sản xuất nhằm mở rộng quy mô và tạo ra chuỗi giá trị cao hơn”, ông Nguyễn Ngọc Hoàng cho biết thêm.
Ông Lê Huy Toàn, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai) khẳng định: "Từ kinh nghiệm của Công ty Hương Đất An Phú và nhiều doanh nghiệp ở Gia Lai cho thấy, để tiến tới nông nghiệp 4.0 cần phải có bước đi, lộ trình phù hợp để hạn chế rủi ro. Trong đó, vai trò quy hoạch, định hướng và hỗ trợ của cấp ủy, chính quyền địa phương là hết sức quan trọng. Tuyệt đối không để doanh nghiệp “cô đơn” trong quá trình khởi nghiệp nông nghiệp 4.0".
Bài và ảnh: NGUYỄN ANH SƠN