Mở rộng phạm vi xử lý ra ngoài lãnh thổ Việt Nam
Cục trưởng Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, Luật Cạnh tranh năm 2018 được xây dựng dựa trên sự kết hợp chặt chẽ giữa tư duy kinh tế và tư duy pháp lý. Trong đó, có 8 sửa đổi, bổ sung quan trọng, bao gồm việc mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; sửa đổi, bổ sung hành vi bị cấm; kiểm soát thỏa thuận hạn chế cạnh tranh cũng như chính sách khoan hồng; bổ sung tiêu chí xác định sức mạnh thị trường; các quy định về kiểm soát tập trung kinh tế; kiểm soát hành vi cạnh tranh không lành mạnh; tổ chức lại cơ quan cạnh tranh và hoàn thiện quy định về trình tự, thủ tục trong tố tụng cạnh tranh…
Một trong những vấn đề nhận được sự quan tâm, ủng hộ rất lớn của các chuyên gia kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp là luật đã mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng. Cụ thể, với bất cứ hành vi hạn chế cạnh tranh hoặc giao dịch tập trung kinh tế xảy ra bất cứ nơi nào trên thế giới, ngoài lãnh thổ Việt Nam, nếu có tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể tới thị trường Việt Nam cũng đều thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Cạnh tranh năm 2018. Trước đây, cơ quan quản lý cạnh tranh Việt Nam không thể vào cuộc điều tra, xử lý các hành vi vi phạm cạnh tranh cũng như thao túng thị trường Việt Nam được thực hiện từ nước ngoài do chưa thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Cạnh tranh năm 2004.
Lấy ví dụ trường hợp Tập đoàn Central Group của Thái Lan mua lại Hệ thống siêu thị BigC tại Việt Nam vào năm 2016, Trưởng phòng Kiểm soát tập trung kinh tế, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng Trần Phương Lan, cho biết, thời điểm đó, các nhà bán lẻ trên thị trường, các doanh nghiệp cung cấp hàng hóa cho BigC đều rất quan ngại thương vụ này tiềm ẩn những vấn đề về cạnh tranh, gây bất lợi cho các doanh nghiệp bán lẻ trong nước. Tuy nhiên, cơ quan cạnh tranh đã không thể xử lý khi hoạt động này không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Cạnh tranh năm 2004. Nay với Luật Cạnh tranh năm 2018, vấn đề này sẽ được xem xét xử lý. Đây là cách tiếp cận rất mới, phù hợp và theo kịp xu hướng phát triển của nền kinh tế, cũng như những xu hướng gia tăng hoạt động của các công ty đa quốc gia, các thỏa thuận, giao dịch mua bán, sáp nhập hay các thỏa thuận hạn chế cạnh tranh diễn ra ngày càng nhiều tại các quốc gia, hoặc trên nhiều quốc gia có tác động đến thị trường Việt Nam trong tương lai.
Bà Trần Phương Lan cũng cho rằng, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh cũng giúp cơ quan cạnh tranh Việt Nam hợp tác với cơ quan cạnh tranh của các nước trong điều tra, xử lý các vụ việc cạnh tranh, tạo điều kiện thực thi các cam kết về cạnh tranh trong các hiệp định thương mại song phương và đa phương.
Không cấm một cách máy móc về tập trung kinh tế
Ngoài ra, thêm một điểm mới quan trọng trong Luật Cạnh tranh năm 2018 là quy định rõ các hành vi hạn chế cạnh tranh. Theo ông Phùng Văn Thành, Phó trưởng Phòng Điều tra hạn chế cạnh tranh (Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng), Luật Cạnh tranh mới đã thay đổi căn bản về tư duy lập pháp, theo đó luật thừa nhận tập trung kinh tế là quyền tự nhiên của doanh nghiệp góp phần nâng cao hiệu quả trong hoạt động kinh doanh. Do đó, luật không quy định cấm tập trung kinh tế một cách máy móc dựa trên mức thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế chiếm hơn 50% trên thị trường liên quan như Luật Cạnh tranh năm 2004. Ngược lại, luật mới chỉ quy định cấm doanh nghiệp thực hiện tập trung kinh tế khi hành vi tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường.
Theo đó, Ủy ban Cạnh tranh quốc gia chịu trách nhiệm đánh giá khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể của việc tập trung kinh tế căn cứ vào các yếu tố, như: Thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế trên thị trường liên quan; mức độ tập trung trên thị trường liên quan trước và sau tập trung kinh tế; khả năng doanh nghiệp sau tập trung kinh tế có thể loại bỏ hoặc ngăn cản doanh nghiệp khác gia nhập hay mở rộng thị trường...
Luật Cạnh tranh năm 2018 sẽ có hiệu lực từ ngày 1-7-2019 và hiện nay Bộ Công Thương đang triển khai xây dựng trình Chính phủ ban hành các nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của luật. Do luật có nhiều điểm mới, nên Luật Cạnh tranh sẽ được phổ biến rộng rãi tới các doanh nghiệp và các đối tượng có liên quan.
Bài và ảnh: KHÁNH AN