Nhiều làng nghề phát triển ổn định
Theo báo cáo của Liên minh HTX tỉnh Nghệ An, hiện nay toàn tỉnh có 146 làng nghề, trong đó có 127 làng phát triển ổn định, thu hút gần 10.000 hộ gia đình và hơn 20.000 lao động tham gia. Thu nhập bình quân đạt 30,6 triệu đồng/người/năm; tổng trị giá sản xuất của các làng nghề đạt 160 tỷ đồng. Đa số các làng nghề đều phát triển khá hiệu quả. Các làng nghề có đầu ra ổn định, sản phẩm đáp ứng được nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng và xuất khẩu như: Sản xuất gạch, ngói, nghề mộc dân dụng và mỹ nghệ, chế biến nông sản thực phẩm, hoa cây cảnh, sản xuất hương…
Làng nghề sản xuất tương Nam Đàn tại HTX tương Sa Nam. Ảnh: Văn Hải.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện nay, trong tổng số làng nghề có 61 làng nghề được UBND tỉnh hỗ trợ đầu tư hạ tầng với tổng số tiền 140,7 tỷ đồng. Nhờ có chính sách hỗ trợ cùng với huy động nội lực trong nhân dân, nhiều làng nghề đã có hệ thống giao thông nội làng, hệ thống xử lý nước thải. Một số làng nghề đã xây dựng và đi vào hoạt động tại khu sản xuất tập trung theo quy hoạch như: Làng nghề ngói Cừa (Tân Kỳ), làng nghề chế biến hải sản Ngọc Văn, Diễn Ngọc (Diễn Châu), làng nghề chế tác gỗ Quỳnh Hưng... Bên cạnh đó, chính quyền địa phương đều có các chính sách như hỗ trợ kinh phí cho việc xây dựng phát triển làng nghề, xây dựng thương hiệu; quảng bá sản phẩm; tham quan học tập; tham gia hội chợ…
Chúng tôi đến làng nghề tương truyền thống tại huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Làng nghề có 29 hộ với hơn 100 khẩu tham gia sản xuất tương. Năm 2016, làng sản xuất gần 400.000 lít tương với tổng doanh thu 3,5 tỷ đồng. Từ khi được công nhận là làng nghề truyền thống vào năm 2008, làng nghề đã được đầu tư xây dựng để nâng cao chất lượng sản phẩm cũng như mở rộng quy mô. Hiện nay, làng nghề đã thành lập HTX tương Sa Nam để giải quyết các công việc liên quan, trong đó tập trung vào thực hiện an toàn vệ sinh thực phẩm và xây dựng thương hiệu. Ông Phạm Hải Đường, Chủ nhiệm HTX tương Sa Nam, cho biết: “Sau một thời gian xây dựng và phát triển, hiện nay làng nghề sản xuất tương chúng tôi đã được công nhận là làng nghề truyền thống, tạo công ăn việc làm và thu nhập ổn định cho bà con. Cũng từ việc phát triển làng nghề mà hệ thống giao thông nội làng, hệ thống xử lý nước thải được xây dựng cơ bản và đi vào hoạt động tập trung, có quy hoạch”.
Phát huy tiềm năng và lợi thế
Nhìn chung, quy mô làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn còn nhỏ, phân tán, vốn đầu tư còn thấp, công nghệ còn lạc hậu, chưa quan tâm đến đầu tư xây dựng thương hiệu, thị trường tiêu thụ bền vững, chưa coi trọng thị trường ngoại tỉnh, thị trường xuất khẩu, giá trị sản xuất còn thấp. Chính vì thế, các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn “loay hoay” trong việc tìm chỗ đứng để phát triển bền vững và chưa đủ sức cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập. Theo thống kê, năm 2016, tỷ lệ làng nghề yếu kém và ngừng hoạt động trên địa bàn tỉnh Nghệ An còn khá cao, chiếm 14%. Nguyên nhân của thực trạng này chủ yếu là các địa phương chưa thực sự đặt phát triển làng nghề trong chiến lược phát triển kinh tế và các hộ dân làng nghề chưa nhận được lợi ích kinh tế cao để có động lực gắn bó, duy trì, phát triển làng nghề.
Sản phẩm của làng nghề tương Nam Đàn được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng.
Để phát huy hết tiềm năng làng nghề, trước mắt cần nâng cao tay nghề cho người lao động, quy hoạch vùng nguyên liệu, hỗ trợ tìm kiếm thị trường tiêu thụ, chú trọng đến chất lượng, mẫu mã, nhãn mác, đầu tư cơ sở hạ tầng, môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm, đầu tư công nghệ; xây dựng phát triển và nhân rộng các mô hình sản xuất theo hướng tập trung, chuyên môn hóa theo mô hình xã nghề, vùng nghề. Khuyến khích các làng nghề sản xuất vào khu công nghiệp nhỏ, khu chế biến hải sản tập trung để bảo vệ môi trường...
Ông Lê Phúc Ân, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Nghệ An, cho biết: “Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tập trung giải quyết những khó khăn của các làng nghề hiện nay như nâng cao tay nghề cho người lao động, quy hoạch vùng nguyên liệu, hỗ trợ tìm kiếm thị trường tiêu thụ, chú trọng đến chất lượng, mẫu mã, đầu tư cơ sở hạ tầng, khoa học kỹ thuật sản xuất. Đồng thời, đề nghị tỉnh gắn chỉ tiêu phát triển làng nghề với chiến lược phát triển kinh tế-xã hội, siết chặt quản lý chất lượng hoạt động các làng nghề và thu hồi lại bằng công nhận làng nghề đối với các làng nghề không hoạt động”.
Để phát triển làng nghề thực sự đem lại hiệu quả, các địa phương, cơ quan chức năng của tỉnh cần hoàn thiện quy hoạch chi tiết phát triển làng nghề, gắn với vùng nguyên liệu, thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước thông qua doanh nghiệp và HTX. Bên cạnh đó, làng nghề cần chú trọng sử dụng nguồn lao động tại chỗ có tay nghề, phát triển thêm các nghề mới và gắn với du lịch.
Về vấn đề này, bà Dương Thị Vân, cán bộ Trung tâm Thông tin khoa học công nghệ và tin học tỉnh Nghệ An, người đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các làng nghề truyền thống ở tỉnh Nghệ An, cho rằng: “Qua điều tra khảo sát hiện trạng hoạt động các làng nghề truyền thống ở Nghệ An, chúng tôi thấy rằng, để làng nghề ở Nghệ An phát triển bền vững, ngoài các giải pháp về chính sách, về vốn, công nghệ kỹ thuật, nguồn lao động, xúc tiến thương mại… cần xây dựng cơ sở dữ liệu các làng nghề; xây dựng cổng thông tin làng nghề Nghệ An nhằm giới thiệu sản phẩm truyền thống; tạo lập gian hàng vật lý giới thiệu sản phẩm của một số làng nghề truyền thống... Đây là kênh quảng bá rất hiệu quả cho sản phẩm của các làng nghề”.
ANH TẦN - THÀNH VIỆT