Nông sản làm ra cứ “chờ hiệp sĩ cộng đồng”

Thời gian qua, câu chuyện “giải cứu” nông sản ở ĐBSCL trở thành vấn đề hết sức quen thuộc ở đây mỗi khi vào vụ thu hoạch. Không chỉ hành tím, thịt heo mà ngay cả với gạo, mặt hàng nông sản chiến lược, hàng năm, Chính phủ vẫn phải bỏ tiền mua tạm trữ hàng triệu tấn nhằm giữ giá giúp người nông dân ổn định sản xuất.

Một thực tế cần nhìn nhận, sản xuất theo cơ chế thị trường, sản xuất theo hợp đồng hay “liên kết 4 nhà” là những “bài tủ” được chỉ ra từ lâu, nhưng những gì đang diễn ra đối với nông sản thì người nông dân hay chủ trang trại vẫn đang rất loay hoay tìm kiếm thị trường. Cách làm theo kiểu “tiểu nông” truyền thống và chạy theo thị trường vô tình đẩy người nông dân rơi vào cái “bẫy” được giăng sẵn. Và câu chuyện “kêu cứu”, “giải cứu” nhiều năm qua cứ theo vòng luẩn quẩn.

Cùng với đó, việc tổ chức sản xuất và thông tin thị trường ở ĐBSCL còn nhiều yếu kém. Điều này dẫn đến bị động trong tiêu thụ nông sản. Những đợt “giải cứu” nông sản thời gian qua cho thấy rõ nhiều bất cập của nền nông nghiệp khi chạy theo số lượng, thiếu gắn kết thị trường. Điểm đáng quan tâm của những sản phẩm phải “giải cứu” là thiếu công nghệ thu hoạch, bảo quản, chế biến nên bắt buộc phải bán ngay, không thể lưu kho. Vì thế, đến thời điểm thu hoạch rộ, bị ép giá cỡ nào người nông dân cũng phải bán nếu không muốn đổ bỏ, mất trắng.

Nhiều bất cập trong “giải cứu”

Không thể phủ nhận những cuộc "giải cứu" nông sản cho thấy tinh thần tương trợ của người Việt. Tuy nhiên, bên cạnh lòng tốt vẫn còn không ít đối tượng lợi dụng cơ hội để đầu cơ trục lợi. Đơn cử như Chương trình hỗ trợ hộ chăn nuôi-trợ giá người tiêu dùng do Hội Liên hiệp Thanh niên TP Cần Thơ phối hợp với Công ty TNHH DSF Việt Nam và Trung tâm Dịch vụ việc làm Thanh niên Cần Thơ vừa tổ chức. Theo tìm hiểu, trong thời gian diễn ra hoạt động mua bán, các sản phẩm thịt, trứng và một số mặt hàng nông sản kèm theo được ban tổ chức bán ra với giá ưu đãi từ 35.000 đến 42.000 đồng/kg. Tuy nhiên, một số đối tượng đã tận dụng cơ hội này để đầu cơ và tổ chức bán lẻ cho người tiêu dùng với giá cao gần gấp 2 lần. Bà Phan Thị Mơ, ngụ quận Bình Thủy, TP Cần Thơ cho biết: “Mấy ngày qua, ở địa phương diễn ra chương trình bán thịt heo giá rẻ, chỉ 35.000 đồng/kg. Nhưng tôi lớn tuổi rồi, chen không lại được người khác nên đành mua thịt từ một số người thu mua nhiều rồi bán lại với giá 50.000 đồng/kg. Tôi thấy cũng thấp hơn so với bên ngoài vài chục nghìn nên vẫn mua”. Vụ việc diễn ra khiến nhiều người băn khoăn, liệu đây có phải là biện pháp hữu hiệu để giúp người nông dân hay lại là cơ hội để các đối tượng xấu trục lợi và tạo nên sự chây ì trong nông nghiệp.

Ở một khía cạnh khác, trong khi giá heo hơi bị ép xuống thấp đẩy người chăn nuôi vào muôn vàn khốn đốn thì cũng là lúc giá thịt heo trên các sạp ở các chợ, siêu thị chỉ giảm vài nghìn đồng/kg và dao động từ 70.000 đến 80.000 đồng/kg. Chị Nguyễn Ngọc Thủy ở phường An Hòa, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ chia sẻ: “Gần cả tháng nay, thông tin cứ liên tục cập nhật về giá heo hơi giảm mạnh, nhưng ở các chợ giá thịt heo luôn ở mức 70.000 đồng/kg”.

Sự bất hợp lý trong “giải cứu” nông sản còn nằm ở vai trò của cơ sở kinh doanh vật tư nông nghiệp và thương lái. Được mệnh danh là vua tôm ở vùng đất Bạc Liêu, gắn bó với con tôm nhiều năm nay, ông Võ Hồng Ngoãn bức xúc trước thực trạng “giải cứu” nông sản. Theo ông, “làm cách nào thì người nông dẫn vẫn là người chịu thiệt. Bất kỳ sản phẩm nông sản đưa ra thị trường đều qua các khâu: Doanh nghiệp đầu vào (cơ sở kinh doanh vật tư nông nghiệp); nông dân, thương lái và người tiêu dùng. Thế nhưng, khi có biến cố xảy ra thì vai trò của doanh nghiệp và thương lái lại rất mờ nhạt. Cụ thể là khi nông sản rớt giá thì giá sản phẩm bán ra tại thị trường vẫn không giảm, có chăng cũng chỉ giảm nhẹ từ 1.000 đến 2.000 đồng”.

Phải xem xét từ gốc

Việc “giải cứu” tìm đầu ra cho nông sản cần có những giải pháp lâu dài, bền vững. Theo ông Trần Hữu Hiệp, Ủy ban chuyên trách Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ: “Đã đến lúc chúng ta phải thay đổi quy trình sản xuất nông nghiệp từ khâu dự báo thị trường, quy hoạch đến sản xuất mới giải quyết được tình trạng dư thừa nông sản. Ngoài ra, phải nâng cao vai trò của các hợp tác xã (HTX), tổ hợp tác trong sản xuất nông nghiệp tại từng vùng nguyên liệu đã được quy hoạch. Liên kết được các hộ nông dân, trang trại nhỏ lẻ thành HTX mới giải quyết được bài toán sản xuất manh mún, mới có thể đưa công nghệ sản xuất hiện đại, ký kết hợp tác với doanh nghiệp chế biến, nhà bán lẻ, nhà xuất khẩu”.

Cùng với việc đổi mới phương thức sản xuất, các nhà quản lý, chính quyền từng địa phương cần chủ động cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin thị trường để người dân và doanh nghiệp điều tiết sản xuất phù hợp; đồng thời tăng cường việc phòng, chống buôn lậu, hàng kém chất lượng...  Theo ông Nguyễn Tuấn Khởi, Giám đốc Công ty TNHH DSF Việt Nam thì thời gian qua, nông sản của chúng ta liên tục bị rớt giá là do sản xuất của bà con nông dân phải qua nhiều khâu trung gian. Chi phí trung gian cao, bà con không những không được hưởng lợi mà còn gây thiệt hại lớn cho người tiêu dùng, trở thành rào cản lớn trong tổ chức sản xuất, kinh doanh. “Để không còn cảnh “giải cứu” nông sản thì cùng với việc tổ chức lại sản xuất, kinh doanh, cần chú trọng vào những loại nông sản mang giá trị kinh tế cao, bền vững; đồng thời không nên quá lệ thuộc vào thị trường xuất khẩu. Bằng chứng cho thấy trong hai cuộc "giải cứu" vừa rồi, nông sản tiêu thụ rất nhanh tại thị trường nội địa nếu như từng địa phương, ban ngành có kế hoạch hợp lý và khoa học”-ông Khởi nhấn mạnh.

NGỌC THẢO