75% lao động trên thế giới có thể mất việc làm

Theo dự báo của Liên Hợp quốc sẽ có khoảng 75% lao động trên thế giới có thể bị mất việc làm trong vài thập niên tới. Còn một nghiên cứu khác của Tổ chức Lao động Quốc tế, khoảng 56% số lao động tại 5 quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, đứng trước nguy cơ mất việc vì robot. Các doanh nghiệp chỉ cần nhập dây chuyền sản xuất tự động, vỏn vẹn chỉ cần dùng 5 robot thay vì sử dụng hàng nghìn nhân công như trước đây.

Không chỉ tham gia vào các ngành công nghiệp, robot còn tham gia vào nhiều hoạt động nghệ thuật như vẽ tranh, ca hát… Đáng chú ý là cuối tháng 10-2017, “nàng” Sophia do công ty Hanson Robotics của Hồng Kông (Trung Quốc) chế tạo đã trở thành robot đầu tiên trong lịch sử trở được trao quyền công dân ở Saudi Arabia. Da của Sophia được tạo từ silicon đặc biệt, cho phép kết hợp với kết cấu khuôn mặt, máy tính và phần mềm để thể hiện 62 biểu cảm như con người. Hai camera ở hai mắt cho phép robot giao tiếp hiệu quả, kể cả giao tiếp bằng ánh mắt và thể hiện cảm xúc cười, mếu, tức giận, liếc mắt. Sophia cũng có thể cử động đầu và miệng như con người.

Như vậy có thể thấy cuộc CMCN 4.0 đã tác động tới mọi mặt đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa, chính trị, an ninh-quốc phòng, cạnh tranh phát triển chứ không chỉ dừng lại ở mối lo mất việc làm đối với người lao động. 

Theo chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành, tác động tích cực của cuộc CMCN 4.0 chắc chắn ai cũng có thể nhìn ra, đó là: Về mặt kinh tế làm tăng hiệu quả, giúp tạo ra sản phẩm mới, ngành nghề mới, quy trình, quản trị năng suất, chất lượng; về mặt xã hội làm nâng cao chất lượng sống…Nhưng bên cạnh đó, cuộc cách mạng cũng đặt ra những thách thức từ việc thị trường lao động bị phá vỡ, bất bình đẳng, đảm bảo quyền riêng tư; ưu tiên cho bảo tồn hay phát triển văn hóa hiện đại; chiến tranh mạng, thông tin sai lệch…

“Tác động tích cực của CMCN 4.0 là vô cùng to lớn, nhưng cùng với đó là phí tổn cũng không hề kém, chẳng hạn người lao động mất việc làm, chi phí đào tạo lại, chi phí đầu tư và phát triển, chi phí ban hành chính sách mới, chi phí tuân thủ luật lệ mới… Do đó đây là thực tế rất lớn mà chúng ta phải đối mặt chứ không thể trốn tránh. Bài toán khó khăn là không chỉ làm sao tối đa hóa những tích cực mà còn phải giảm thiểu những tác động bất lợi và tạo dựng những giá trị văn hóa, giá trị xã hội đang thay đổi”, ông Võ Trí Thành chia sẻ.

Người lao động cần được tái đào tạo kỹ năng để có việc làm bền vững trong kỷ nguyên 4.0. Ảnh: Bùi Vũ.

Chính phủ, doanh nghiệp quan tâm đào tạo kỹ năng cho người lao động

Ở góc độ thị trường lao động, khảo sát của Tập đoàn Manpower chuyên về lao động và các giải pháp nhân lực cho thấy, có đến 45% công việc con người làm có thể được tự động hóa. Các ngành chịu tác động nhiều nhất là ngành tài chính 86%, bán lẻ 40%, công nghệ và tự động hóa (25%), nhân sự (20%) và dịch vụ khách hàng (15%).

Tuy nhiên, Manpower cũng nhận định, tương lai của việc làm có bị tác động nhưng không quá “u ám” như dự đoán phổ biến hiện nay. Kết quả khảo sát về thiếu hụt nhân tài năm 2016 – 2017 của 42.000 doanh nghiệp trên toàn cầu cho thấy các loại công việc đòi hỏi tay nghề như thợ điện, thợ mộc, thợ nề… vẫn được xếp vào loại khó tìm nhân lực nhất trong 5 năm liên tiếp. Còn ở Việt Nam, nhân sự quản lý cấp cao đang thiếu hụt trầm trọng, một phần do tình trạng “chảy máu chất xám”. Do đó, khái niệm “kỷ nguyên nhân tài” trong đó con người có những kỹ năng phù hợp sẽ là đối trọng lại những tác động không mong muốn của cuộc CMCN 4.0.

Tổng giám đốc Tập đoàn Manpower Việt Nam, Thái Lan và Trung Đông Simon Matthews đưa ra cái nhìn lạc quan khi so sánh con người với robot và cho rằng tự động hóa không thể thay thế con người trong phương diện ra quyết định và linh hoạt trong nhận thức. “Sáng tạo, trí tuệ cảm xúc và linh hoạt trong nhận thức là những kỹ năng nổi bật của con người và giúp họ vẫn là lực lượng lao động quan trọng, chứ không bị robot thay thế. Máy móc có thể đưa ra một số quyết định đơn giản, nhưng chỉ có con người mới có thể thực hiện quyết định phức tạp và khó khăn. Cũng chỉ có con người mới có thể đàm phán, thuyết phục các đối tác…”, ông Simon Matthews nhấn mạnh.

Mặc dù vậy, để có thể là đối trọng của robot thì con người phải sở hữu được những kỹ năng cao hơn. Trong khi đó, nguồn nhân lực Việt Nam vẫn chưa phát triển với 81,4% tổng số lao động không có chuyên môn kỹ thuật; thiếu kỹ năng cần thiết như làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, kỹ năng tin học, ngoại ngữ, đạo đức nghề nghiệp, ý thức và thích nghi với môi trường làm việc mới… Do đó Tổng giám đốc Manpower cho rằng Chính phủ Việt Nam, doanh nghiệp và người lao động phải có những kết nối trong việc mở rộng cơ hội việc làm, tăng cường các chương trình định hướng nghề nghiệp, tư vấn cho người lao động về lộ trình nghề nghiệp, chú trọng phát triển ngoại ngữ, tái đào tạo kỹ năng cho người lao động… để đảm bảo khả năng tìm việc và phát triển bền vững cho người lao động trong kỷ nguyên 4.0.

QUỲNH HOA