Lời giải cho bài toán tái cơ cấu ngành nông nghiệp

Làn sóng doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp

Thời gian qua, một số tập đoàn trong nước đã tham gia đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, như: Hoàng Anh Gia Lai; Hòa Phát, Vingroup, Thế giới Di động... tạo ra bức tranh sôi động nhiều màu sắc của ngành nông nghiệp. Đây là tín hiệu đáng mừng đối với ngành nông nghiệp và người nông dân. Vingroup đã lập VinEco với số vốn 2.000 tỷ đồng, với chiến lược 2 năm phấn đấu hoàn thành khoảng 300 nhà kính phát triển tập trung sản xuất rau sạch; phát triển chuỗi mặt bằng phân phối nông sản ở các vùng miền. Sau 1 năm, đã có 46 nhà kính ở Tam Đảo, một số nhà kính đang triển khai ở Hải Phòng và một số địa phương. Chuỗi sản phẩm về thịt lợn, thịt gà với sự tham gia của Công ty Cổ phần Tập đoàn Dabaco ở Bắc Ninh (1 năm sản xuất 45 triệu con giống) và mỗi ngày đạt 1 triệu trứng thương phẩm cùng 8 siêu thị phân phối sản phẩm sạch là minh chứng cho làn sóng doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp.

Cùng với “làn sóng” DN nội đầu tư vào nông nghiệp, hiện một số tập đoàn kinh tế đa quốc gia, như: Cargill Inc. Cisco Vietnam, DuPont Vietnam, METRO Cash & Carry Vietnam, Nestlé, PepsiCo Vietnam, Syngenta Asia Pacific, Unilever Vietnam... cũng đang triển khai các mô hình đối tác công tư từ sản xuất đến tiêu thụ đối với rau, quả; cà phê, chè, thủy sản và nhóm hàng hóa khác. Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho hay: Thời gian qua, các DN đầu tư vào nông nghiệp cho thấy chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước bước đầu đi vào cuộc sống. Trên thực tiễn chính sách của ta đưa ra nhiều nhưng có chỗ vẫn còn những bất cập, hạn chế. Công tác tổ chức thực hiện chính sách, nhất là cải cách hành chính ở các bộ, ngành, địa phương có chỗ chưa được tốt khiến cho DN đầu tư vào nông nghiệp còn ít.

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn (IPSARD) cho biết: Từ năm 2014, bắt đầu xuất hiện một số tập đoàn lớn đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, hiện tỷ lệ vốn đầu tư vào nông nghiệp chỉ chiếm hơn 5% tổng số vốn đầu tư của cả nước. Hiện cả nước có khoảng 8.200 DN hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp (4.200 DN đầu tư trực tiếp vào nông nghiệp; 4.000 DN kinh doanh vật tư đầu vào, công nghiệp phụ trợ). Như vậy, số DN đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp chiếm chưa đến 2% trong tổng số hơn 600.000 DN đang hoạt động.

Gỡ khó để thu hút doanh nghiệp

Vậy tại sao chúng ta có lợi thế về nông nghiệp mà chưa thu hút được nhiều DN đầu tư vào lĩnh vực này, Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn đặt câu hỏi. Kết quả khảo sát của IPSARD cho thấy, 63% DN khi được hỏi cho rằng họ gặp khó khăn về đất đai; 70% DN khó khăn về tín dụng; 82% DN khó khăn về bảo hiểm nông nghiệp; 77% DN gặp khó khăn khi tiếp cận khoa học công nghệ.

Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn nhấn mạnh, ngành nông nghiệp cần xây dựng chuỗi giá trị mang ý nghĩa chiến lược, huy động được các DN lớn tham gia tái cơ cấu ngành, liên kết một số tỉnh có lợi thế để hình thành các vùng chuyên canh, tạo nên chuỗi giá trị mạnh, xây dựng thương hiệu, tăng uy tín cho nông sản Việt Nam.

Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn cũng cho rằng: Trong trung và dài hạn phải tái cơ cấu các ngành hàng, trong đó việc quan trọng là đưa được những nhân tố mới vào trong quá trình sản xuất, thu hút DN tham gia vào nông nghiệp. Chính DN sẽ kết nối nông dân, đưa khoa học công nghệ vào để bảo đảm khả năng cạnh tranh của các ngành hàng nông sản Việt Nam. Những mặt hàng có thể đi tiên phong là cà phê, lúa gạo, hồ tiêu, thủy sản…

Chủ tịch Tập đoàn TH True Milk, bà Thái Hương cho rằng, để tạo động lực cho các DN phát triển, rất cần đến việc đưa ra các tiêu chuẩn, quy chuẩn riêng về từng ngành hàng. Qua đó, giúp các DN cạnh tranh lành mạnh và có thể triển khai chuỗi sản xuất đi cùng với tiến bộ của thế giới. Bộ NN&PTNT cần có chiến lược trong việc quy hoạch về sản phẩm của từng vùng. Mặt khác, các vùng cũng nên sản xuất các giống cây trồng để tạo ra lợi thế, tạo ra những thương hiệu có tính vùng, miền, chiếm lĩnh thị trường. “Nếu như xác định cây lúa là lợi thế thì cần chọn những loại lúa tốt, chất lượng thơm, ngon, triển khai sản xuất, phục vụ thị trường”, bà Thái Hương nhấn mạnh.

Ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tổng công ty Giống cây trồng Thái Bình cũng cho rằng: Nghịch lý hiện nay là đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp nhiều rủi ro lớn, quay vòng vốn chậm, nhưng mức thuế thu nhập DN đối với các DN đầu tư vào nông nghiệp lại bằng mức thuế của DN bất động sản. Đây là một bất hợp lý. Đặc biệt, cơ chế liên kết giữa DN với DN; DN và nông dân còn yếu, chưa phát huy được hiệu quả. Ông Trần Mạnh Báo cũng cho rằng, một trong những “nút thắt” lớn nhất hiện nay để thu hút DN đầu tư, mở rộng sản xuất vào lĩnh vực nông nghiệp chính là việc “thiếu vắng” các hợp tác xã. DN không thể “quản” được hết nông dân mà rất cần vai trò của các hợp tác xã làm “cầu nối” giữa nông dân với DN.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cũng thẳng thắn nhìn nhận, việc tổ chức lại sản xuất thành công thì bên cạnh các DN phải có các tổ chức của người nông dân, đó là các tổ, đội, hợp tác xã kiểu mới. Trên cơ sở đó mới có thể xây dựng nền sản xuất nông nghiệp quy mô hàng hóa lớn, sản xuất lớn, tạo điều kiện thuận lợi để ứng dụng khoa học công nghệ, giảm giá thành sản xuất, bảo đảm chất lượng sản phẩm. Mặt khác, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cũng khẳng định, muốn tổ chức lại sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại thì vai trò của DN phải là hạt nhân cốt yếu, làm nền tảng cho mọi liên kết để thực hiện được nền sản xuất hàng hóa tập trung. Có như vậy mới cải thiện đời sống cho nông dân. Bên cạnh đó, các chính sách thu hút đầu tư nông nghiệp thời gian tới cũng cần phải mang tính đột phá, sát thực tiễn để DN yên tâm đầu tư. Bộ NN&PTNT cũng sẽ đẩy mạnh cải cách các thủ tục hành chính để khuyến khích, thu hút DN vào đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp.

Những “nút thắt", “rào cản” gây ảnh hưởng tới việc thu hút DN đầu tư vào nông nghiệp hiện nay, như: Đất đai, tín dụng, khoa học công nghệ… cũng cần sớm được tháo gỡ để nông nghiệp trở thành môi trường đầu tư hấp dẫn đối với DN.

Bài và ảnh: NGUYỄN KIỂM