Làm gì để giữ vững đà xuất siêu?

Nhiều sản phẩm của Tập đoàn Hòa Phát thời gian qua tăng trưởng đột phá về xuất khẩu.

Cạnh tranh ngày càng quyết liệt, khó lường

Theo Báo cáo của Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong khi tháng 1-2019 Việt Nam vẫn duy trì đà xuất siêu với 816 triệu USD thì sang tháng 2 lại nhập siêu 900 triệu USD. Bởi vậy, tính chung hai tháng đầu năm, Việt Nam nhập siêu nhẹ ở mức 84 triệu USD.

Phân tích cụ thể về các thách thức đối với xuất khẩu (XK) của Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng đề cập tới chính sách kinh tế, thương mại của các nền kinh tế lớn như Mỹ, Liên minh châu Âu... thay đổi nhanh và tác động đa chiều, ảnh hưởng đến hoạt động XK, nhập khẩu (NK) của Việt Nam. Mặt khác, nguồn cung toàn cầu tiếp tục tăng, nhiều nước tham gia cung ứng nông sản, trong khi nhiều nước đẩy mạnh các chương trình, kế hoạch thúc đẩy sản xuất, hướng tới giảm dần phụ thuộc vào nguồn NK dẫn tới cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ trong XK hàng hóa nông sản, thủy sản.

Một nguyên nhân khác cũng được Bộ Công Thương nhìn nhận là do việc các nước tăng cường áp dụng các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường ngày càng khắt khe. Như Ủy ban châu Âu siết chặt mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật đối với nông sản NK, áp dụng các quy định về đánh bắt thủy sản hợp pháp và sử dụng gỗ nguyên liệu hợp pháp, nhiều nước ban hành quy định về truy xuất nguồn gốc... Cùng với đó, dự báo năm 2019, giá XK nông sản khó có xu hướng ổn định như năm 2018. Do vậy, giá không còn là yếu tố thuận lợi tác động đến tăng trưởng XK. Tuy nhiên, nguyên nhân chính khiến một số dự báo cho rằng Việt Nam sẽ nhập siêu trong năm 2019 là do làn sóng đầu tư mới tại Việt Nam của các DN trong và ngoài nước nhờ yếu tố thuận lợi từ môi trường đầu tư kinh doanh. Điều này khiến việc NK công nghệ, máy móc, thiết bị phục vụ các dự án và mua nguyên vật liệu cho sản xuất sẽ gia tăng, dẫn tới cán cân thương mại có thể sẽ đảo chiều từ xuất siêu sang nhập siêu.

Liên quan tới lĩnh vực nông nghiệp-mặt hàng chủ lực trong XK của Việt Nam thời gian qua, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho rằng, năm 2019 là năm đầu tiên Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực. Hiệp định này được kỳ vọng tạo "cú huých" cho nhiều ngành hàng của Việt Nam. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp được đánh giá là khu vực dễ tổn thương nhất. “Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị một chương trình phối hợp phát triển thị trường nông nghiệp mạnh mẽ hơn giữa hai ngành, nhằm biến thách thức thành cơ hội", Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường đề nghị.

Nhiều sản phẩm của Tập đoàn Hòa Phát thời gian qua tăng trưởng đột phá về xuất khẩu.

Cần tận dụng tốt các FTA mới

Đánh giá thận trọng về tình hình XK của Việt Nam trong năm 2019, tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng, bên cạnh hàng loạt thách thức thì cũng có không ít cơ hội cho hoạt động XK của nước ta. Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, XK năm 2019 tiếp tục có nhiều thuận lợi từ môi trường đầu tư kinh doanh. Những thuận lợi này đến từ những cải cách mạnh mẽ của năm 2018, những chính sách hỗ trợ DN đổi mới, sáng tạo thúc đẩy sản xuất, tạo thêm nguồn hàng cho XK. Ngoài ra, cơ hội mở rộng thị trường, gia tăng kim ngạch XK ở các thị trường có hiệp định thương mại tự do (FTA) với nước ta vẫn còn tương đối nhiều khi Việt Nam đã thực thi, đang đàm phán và chuẩn bị phê chuẩn 16 FTA. Bên cạnh đó, cơ cấu các mặt hàng XK hiện đang chuyển dịch tích cực theo đúng định hướng tại Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến năm 2030 là tăng tỷ trọng hàng công nghiệp chế biến và giảm dần nhóm hàng nông sản, thủy sản và nhiên liệu, khoáng sản. Nhiều mặt hàng XK chủ lực đều thâm nhập được vào các thị trường lớn và có mức tăng trưởng XK tốt, như: Gạo tăng 16%, dệt may tăng 16,6%, gỗ và sản phẩm gỗ tăng 15%, sắt thép tăng 44,8%, sản phẩm từ sắt thép tăng 31,6%. “Nhờ sự tăng trưởng XK của nhiều mặt hàng trên, XK cả nước đã không còn phụ thuộc lớn vào tăng trưởng XK điện thoại. Ngoài ra, với tác động của việc thực hiện các FTA mới, những mặt hàng như: Dệt may, da giày, thủy sản, đồ gỗ... được cho là sẽ hưởng lợi lớn và có khả năng tăng trưởng tốt trong thời gian tới”, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nêu rõ.

Lạc quan về tình hình XK của Việt Nam trong năm 2019, PGS, TS Phạm Tất Thắng, nghiên cứu viên cao cấp Viện Nghiên cứu chiến lược, Chính sách công thương (Bộ Công Thương) cho rằng, điểm nổi bật trong XK thời gian qua là sự tăng trưởng vượt bậc của khu vực DN trong nước, tỷ trọng trong cơ cấu XK của Việt Nam đã có sự chuyển biến theo hướng tích cực. Nếu như những năm trước đây, XK của khối DN FDI luôn đạt mức tăng trưởng cao hơn so với khối DN trong nước thì thời gian gần đây, tốc độ tăng trưởng của khối trong nước đã duy trì cao hơn khối FDI (đạt mức tăng trưởng 15,9%, cao hơn mức tăng trưởng 12,9% của khối DN FDI).

Nhiều sản phẩm của Tập đoàn Hòa Phát thời gian qua tăng trưởng đột phá về xuất khẩu. Ảnh: NGHI TRẦN

Gợi ý về các giải pháp thúc đẩy kim ngạch XK, ông Phạm Tất Thắng cho rằng, hiện nay khối DN nhỏ và vừa vẫn còn đang bị nhiều rào cản để phát triển. Khi khối DN này được “cởi trói” sẽ là khu vực có đóng góp rất lớn vào hoạt động sản xuất XK nói riêng, sự phát triển của nền kinh tế nói chung. Cùng với đó, cần tập trung phát triển nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ để có XK bền vững ra thị trường thế giới. Có cùng quan điểm, PGS, TS Đinh Trọng Thịnh, Trưởng Bộ môn Quản trị tài chính quốc tế, Học viện Tài chính nhìn nhận, mặt hàng rau, củ, quả đã trở thành điểm sáng trong hoạt động XK. Vì vậy, đây có thể là hướng đi của nông nghiệp Việt Nam. “Đây là bước chuyển vô cùng quan trọng khi Việt Nam từ chỗ chỉ thuần sản xuất lúa gạo đã bước sang sản xuất và XK các mặt hàng rau, củ, quả. Đây là những mặt hàng có khả năng sản xuất công nghiệp dễ hơn, có thể ứng dụng đại trà các công nghệ cao vào quy trình sản xuất”, PGS, TS Đinh Trọng Thịnh cho biết.

Nhận diện rõ những thuận lợi và thách thức đối với XK trong năm 2019, đề cập các giải pháp thúc đẩy hoạt động XK, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục bám sát diễn biến của thị trường để có các phương án sản xuất, kinh doanh tối ưu nhằm đóng góp tốt hơn cho tăng trưởng GDP đối với các ngành công nghiệp; đẩy mạnh phát triển thị trường ngoài nước, khai thác tốt các FTA và ứng phó một cách chủ động, có hiệu quả với các xu thế bảo hộ và hàng rào kỹ thuật ở các thị trường trên thế giới, tăng cường đổi mới công tác xúc tiến thương mại; tiếp tục thực hiện có hiệu quả Chương trình "Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam". Bộ Công Thương chú trọng nâng cao năng lực giải quyết tranh chấp và phòng vệ thương mại, bảo vệ lợi ích quốc gia và lợi ích chính đáng của DN, người dân. Cùng với đó, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, DN cần chủ động nâng cao tính cạnh tranh và năng suất thông qua mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư công nghệ nhằm nâng cao chất lượng hàng hóa và giảm giá thành sản phẩm.

VŨ DUNG