Sau khi báo đăng, tòa soạn đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp, nhận định vấn đề về chủ trương tích tụ ruộng đất cũng như đưa ra giải pháp liên quan đến vấn đề này.
PGS, TS Nguyễn Văn Sánh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL: Cân bằng về kinh tế và xã hội trong tích tụ đất đai
Đất đai gồm có hai yếu tố quan trọng là kinh tế và xã hội. Trong đó, yếu tố xã hội chính là không gian môi trường sinh sống. Do đó, không thể lấy hiệu quả sử dụng đất để xét giá trị của miếng đất, vì mỗi góc nhìn có giá trị sử dụng miếng đất khác nhau. Ví dụ người làm nông nghiệp sẽ đánh giá khác với người làm công nghiệp, càng khác với người coi miếng đất là nơi sinh sống của cả gia đình. Vì vậy, chúng ta không thể lấy giá trị kinh tế để "quét" người nông dân ra khỏi miếng đất của mình. Vấn đề tích tụ, tập trung đất đai là một tờ giấy mà một mặt là kinh tế, một mặt là xã hội. Trong đó, cái lợi của không gian sinh tồn được tính theo chuẩn khác chứ không phải bằng tiền. Về mặt chính sách, tôi cho rằng nếu khuyến khích thì khuyến khích tập trung. Các trang trại Bắc Âu có 70% diện tích là thuê của nông dân, doanh nghiệp chỉ sở hữu 30%. Nếu thực hiện theo cách này sẽ khuyến khích người nông dân chấp nhận làm thuê trên mảnh đất của mình, vì họ sẽ có thu nhập; về già, họ còn lấy được tiền bảo hiểm và tiền thuê đất để trang trải cuộc sống.
Quan trọng hơn, nếu muốn tích tụ được đất đai thì phải giải quyết được ba vấn đề: Thứ nhất, gắn với thị trường lao động, thậm chí là gắn với chiến lược công nghiệp hóa: Làm sao tạo ra việc làm và thu nhập phi nông nghiệp một cách chính thức để rút mạnh lao động nông thôn ra khỏi nông nghiệp. Thứ hai là tạo điều kiện cho những nông dân có năng lực ở lại, tích tụ được đất, thủ tục thuê đất, mua đất thuận lợi, chi phí giao dịch rẻ, có vốn mua đất, mua máy, có đường, có điện áp dụng cơ giới, mảng này gắn với thị trường đất đai và cơ sở hạ tầng. Thứ ba, gắn với vấn đề phát triển nông thôn, có chính sách để thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn, hợp tác với nông dân sản xuất lớn, giải quyết vấn đề đầu vào và đầu ra cho nông nghiệp. Ba mảng này phải lồng ghép với quá trình tái cơ cấu nền kinh tế chung, kể cả việc sửa đổi Luật Đất đai. THÚY AN (ghi)
Bà Nguyễn Thị Kiều, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ: Nhà nước sẽ đóng vai trò thẩm định doanh nghiệp tích tụ ruộng đất
Tích tụ, tập trung ruộng đất là biện pháp cần thiết để đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp. Ruộng đất là vấn đề căn bản của một nước nông nghiệp còn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu ngành kinh tế, nông dân chiếm tỷ lệ lớn trong kết cấu dân cư như vùng ĐBSCL. Tình trạng ruộng đất manh mún đang cản trở quá trình áp dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đưa nông nghiệp đi lên sản xuất lớn, đưa nông sản tham gia vào chuỗi giá trị gia tăng toàn cầu, đặt trong sự phát triển của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, tích tụ ruộng đất phải đặt trong tổng thể công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hài hòa lợi ích các bên.
Minh chứng cụ thể, những hộ dân giữ ruộng sản xuất lúa manh mún hiện nay, mỗi ngày chỉ lãi được vài nghìn đồng. Tuy nhiên khi nói đến tích tụ ruộng đất, phần lớn lo ngại doanh nghiệp và Nhà nước sẽ bắt tay thâu tóm đất của nông dân. Để khắc phục tình trạng này, cần loại bỏ tâm lý e ngại tích tụ và tập trung ruộng đất, sợ doanh nghiệp tập trung ruộng đất, sản xuất quy mô lớn. Và cách thức duy nhất để loại bỏ tâm lý e ngại của người dân chính là vai trò của Nhà nước trong thực hiện tích tụ ruộng đất. Để bảo đảm sự hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp và nông dân, Nhà nước phải là người thẩm định phương án sản xuất mà phía doanh nghiệp đưa ra. Đồng thời theo dõi quá trình doanh nghiệp có thực hiện đúng các quy định của pháp luật hay không. Đảng, Nhà nước cần có khung chính sách chung về tích tụ ruộng đất, nhưng có sự linh hoạt, phù hợp với từng khu vực, từng địa phương, trong từng thời kỳ, bảo đảm lợi ích các bên, trong đó có hộ nông dân. Nhà nước cần sử dụng hiệu quả những công cụ kinh tế, trong đó có chính sách thuế để khuyến khích tích tụ ruộng đất. Cái mất của tích tụ ruộng đất là một bộ phận nông dân mất đất, thiếu việc làm. Khả năng rất có thể xảy ra là có một bộ phận nhỏ doanh nghiệp lợi dụng chủ trương tích tụ để đầu cơ không chính đáng, gắn với cán bộ chính quyền xin dự án, từ đất nông nghiệp sang đất thương mại. Nếu quản lý Nhà nước chặt chẽ thì không được để xảy ra tình trạng này, phải cho doanh nghiệp có tâm huyết làm thì mới tích tụ đất được. SONG NGUYỄN (ghi)
Ông Nguyễn Văn Đời, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hậu Giang: Bảo đảm lợi ích của người nông dân
Trong các chủ thể tham gia tích tụ ruộng đất, cơ bản nhất, quan trọng nhất là chủ thể hộ nông dân với mô hình trang trại. Tích tụ ruộng đất phải bắt đầu từ mô hình nông hộ. Các hộ nông dân có điều kiện tích tụ ruộng đất sẽ phát triển lớn mạnh và trên cơ sở sự phát triển này mới xây dựng các mối quan hệ hợp tác xã, hợp tác với doanh nghiệp. Khi tích tụ ruộng đất, trong mối quan hệ giữa Nhà nước, nông dân và doanh nghiệp thì chủ thể người dân là yếu thế nhất nên khi ban hành cơ chế, chính sách, Nhà nước phải quan tâm đến lợi ích của người dân, thậm chí phải đặt ở vị trí hàng đầu. Tích tụ đất phải bảo đảm an toàn tài sản tối đa cho dân, doanh nghiệp.
Tránh tích tụ bằng công cụ hành chính, hãy để tự nhiên họ đến với nhau, tránh việc dùng cách phân phối lại, hay là chính sách thu hồi đất của dân giao cho doanh nghiệp. Tất cả ai có nhu cầu đều mua được, không bị hạn chế hộ khẩu. Khả năng tiếp nhận hàng hóa càng tốt thì hàng càng có giá trị, đất đai cũng như vậy. Tôi rất đồng ý với đề xuất giải pháp được nêu ra trong bài viết đăng trên Báo Quân đội nhân dân là muốn tích tụ ruộng đất, trước mắt phải bảo đảm một bộ phận mất đất có được việc làm ổn định. Muốn vậy, chúng ta phải xây dựng được kế hoạch giải quyết việc làm, đào tạo nghề như thế nào để khi kết thúc họ có thể áp dụng. NGUYỄN BÁ (ghi)
Anh Nguyễn Khoa Nam, Giám đốc HTX chuối cấy mô Lâm Phát Hưng, xã Thới Hưng, huyện Cờ Đỏ, TP Cần Thơ: Cần khung pháp lý hỗ trợ người thuê đất
Dưới góc nhìn của người chuyên xuất khẩu hàng hóa nông sản sang các thị trường lớn như: Nga, Malaysia, Singapore, Hàn Quốc…, tôi cho rằng muốn thay đổi phương thức sản xuất, muốn nâng cao đời sống, bà con nông dân phải tích tụ ruộng đất. Bởi muốn có được sản phẩm đủ tầm để xuất khẩu phải có quỹ đất đủ lớn để có thể sản xuất.
Về hình thức tích tụ, theo tôi nên khuyến khích họ tích tụ ruộng đất ở quy mô kinh doanh hiệu quả. Trong giai đoạn hiện nay, để khắc phục tình trạng năng lực của các nông hộ thấp, có thể tập trung ruộng đất theo hình thức thuê ruộng. Tuy nhiên, người dân mình có câu "9 người 10 ý", rất khó chiều lòng. Ở nước ta, điều kiện cho phép thuê đất của hộ nông dân một cách ổn định, lâu dài còn chưa tích hợp đủ mạnh, nhất là tình trạng nông dân không muốn cho thuê lâu dài và tình trạng phá ngang hợp đồng cho thuê đất còn khá phổ biến. Vì thế cần có khung pháp lý hỗ trợ người thuê đất thuê trong thời hạn đủ dài để họ có thể thu hồi vốn đầu tư nông trại. NGỌC THẢO (ghi)