Tuy nhiên, đã xuất hiện các thách thức từ chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch, nguy cơ chiến tranh thương mại giữa các nền kinh tế lớn. Do đó, chủ trì Hội nghị toàn quốc về giải pháp tổng thể thúc đẩy XK diễn ra tại Hà Nội, ngày 23-4, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục tháo gỡ rào cản, tạo điều kiện thuận lợi cho XK, hành động nhanh, linh hoạt theo tín hiệu thị trường.
Mở rộng thêm nhiều thị trường cho xuất khẩu
Năm 2017 là năm đặc biệt thành công của XK. Lần đầu tiên kim ngạch XK của Việt Nam vượt mốc 200 tỷ USD, nhiều thị trường mới được tìm kiếm và mở rộng. Đánh giá về cơ hội XK của hàng hóa Việt Nam trong năm 2018, theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh: Nhu cầu thế giới sẽ tiếp tục phục hồi do tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2018 được dự báo khả quan. Tổng cầu của thế giới tăng cao, điều này tạo đà cho XK của Việt Nam. Bên cạnh đó, theo lộ trình cam kết tại các Hiệp định thương mại tự do (FTA), thuế nhập khẩu (NK) ở một số thị trường tiếp tục được xóa bỏ hoặc cắt giảm, tạo thêm lợi thế cạnh tranh cho hàng của Việt Nam. Cùng với đó, Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định FTA Việt Nam-châu Âu dự kiến có hiệu lực vào năm 2019 đã và đang tạo ra sức hút cho đầu tư trực tiếp nước ngoài, giúp Việt Nam có thêm năng lực sản xuất mới.
Cần dự báo được sản lượng của các nước
Lạc quan về triển vọng XK của Việt Nam, tuy nhiên, tham dự hội nghị, đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương, các chuyên gia kinh tế, đại diện các hiệp hội, DN XK trên cả nước vẫn cẩn trọng cho rằng, thương mại toàn cầu năm 2018 được dự báo khởi sắc nhưng vẫn tiềm ẩn những biến động khó lường khi quan hệ giữa các nền kinh tế lớn đang trở nên căng thẳng, dẫn đến tâm lý không an tâm cho DN, nhà đầu tư. Chủ nghĩa bảo hộ đang xuất hiện trở lại và thể hiện rõ ràng hơn trong những tháng đầu năm 2018.
Nêu rõ về vấn đề này, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh: Lần đầu tiên sau rất nhiều năm, Hoa Kỳ mới lại áp dụng biện pháp tự vệ toàn cầu trong thương mại (đối với mặt hàng máy giặt). Hoa Kỳ cũng sẵn sàng thay đổi quy tắc xuất xứ đã được chính nước này công nhận và duy trì nhiều năm để đánh thuế "chống lẩn tránh" vào tôn XK của Việt Nam. Mức thuế chống bán phá giá cá tra-basa mà Hoa Kỳ mới công bố gần đây cũng cao một cách bất thường, có thể nói là bảo hộ quá mức. Ngoài ra, một số nước sẵn sàng vi phạm quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) để bảo hộ sản xuất trong nước, như Indonesia chỉ cho phép NK điện thoại thông minh nếu công ty làm ra điện thoại đó cũng có cơ sở sản xuất ở Indonesia; Ấn Độ cấm NK hạt tiêu nếu giá bán vào Ấn Độ thấp hơn một mức giá tối thiểu do chính phủ nước này đặt ra…
Nhìn rõ thách thức từ xu thế bảo hộ thương mại đang gia tăng, góp ý tại hội nghị, ông Đỗ Hà Nam, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Intimex-một trong những DN hàng đầu tham gia XK cà phê, hạt tiêu phản ảnh, để thúc đẩy XK, cần phải dự báo đúng, trúng nhu cầu của thị trường. Hiện nay, khâu dự báo thị trường còn yếu. Do đó, ông Nam đề nghị, thời gian tới, Chính phủ giao Bộ NN&PTNT hoặc Bộ Công Thương triển khai dự báo sản lượng sản phẩm tạo ra của các nước để từ đó các doanh nghiệp điều chỉnh sản xuất.
Cùng đề cập tới vấn đề tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa XK từ yếu tố giá thành, ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Hiệp hội Da-Giày-Túi xách Việt Nam và Chủ tịch UBND TP Hải Phòng Nguyễn Văn Tùng cho rằng, chi phí logistics, nhất là chi phí vận tải quá cao đang là rào cản lớn đối với hàng hóa XK của Việt Nam hiện nay.
Liên kết với doanh nghiệp FDI để nâng giá trị xuất khẩu
Sau khi lắng nghe nhiều ý kiến phát biểu tâm huyết, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, các đại biểu đã nêu những vấn đề nổi cộm rất đáng quan tâm, nhất là về thể chế pháp luật và cải cách thủ tục hành chính. Từ những ý kiến này, Thủ tướng nhìn nhận, phải sửa đổi một số văn bản pháp lý để khuyến khích XK, tạo môi trường thông thoáng cho doanh nghiệp. Sắp tới, Thủ tướng sẽ trực tiếp đi kiểm tra về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan để tạo điều kiện thuận lợi cho XK.
Thủ tướng cho rằng, hoạt động XK còn nhiều tiềm năng chưa khai thác được. Trong bối cảnh, nguy cơ chiến tranh thương mại và bảo hộ thương mại có xu hướng gia tăng ở nhiều quốc gia, Thủ tướng yêu cầu DN và các ban, bộ, ngành, địa phương cần nắm bắt vấn đề này để đa dạng hóa thị trường XK. Thủ tướng nêu rõ, Việt Nam hiện đã tham gia ký kết 12 FTA và đang tham gia đàm phán một số hiệp định khác. Điều này cho thấy, hoạt động XK của Việt Nam không phụ thuộc vào một thị trường. Năng lực sản xuất trong nước gia tăng, vì vậy DN và các cơ quan quản lý phải nghiên cứu thị trường, trước khi sản xuất cần liên tục phổ cập thông tin thị trường đến người sản xuất. Thủ tướng nhấn mạnh, phải thay đổi tư duy chiến lược và hành động mau lẹ hơn về xuất nhập khẩu thì mới có thể đưa đất nước bứt phá đi lên.
Thủ tướng cũng yêu cầu phải có ý tưởng xây dựng vùng chiến lược để có "thủ lĩnh" trong các sản phẩm XK, khi mà Việt Nam có 29 mặt hàng kim ngạch XK hơn 1 tỷ USD, 20 mặt hàng hơn 2 tỷ USD, 8 mặt hàng hơn 6 tỷ USD… đã có mặt hàng XK đến 45 tỷ USD. Cùng với đó, Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành phải tăng cường biện pháp tháo gỡ rào cản, tạo điều kiện cho hàng hóa XK, hỗ trợ DN giải quyết vấn đề phát sinh tại thị trường XK, như: Chống trợ cấp, chống bán phá giá... đồng thời, cần có biện pháp đưa hàng hóa Việt Nam vào kênh phân phối của tập đoàn bán lẻ lớn của thế giới; thay đổi căn bản công tác xúc tiến thương mại, tiếp tục mở rộng thị trường cho hàng hóa Việt Nam.
Liên quan tới vấn đề gia tăng giá trị cho hàng hóa XK, Thủ tướng yêu cầu các ban, bộ, ngành địa phương cần tăng cường hỗ trợ DN trong nước liên kết với khu vực FDI. “Hơn 70% giá trị XK dựa vào FDI. Chính vì vậy, bài toán gia tăng liên kết với khu vực này là bài toán mà Bộ Công Thương và các bộ, ngành cần phải tính toán các giải pháp để thúc đẩy”, Thủ tướng nói.
Về vấn đề chi phí của DN, Thủ tướng đánh giá, chi phí cao thì không thể cạnh tranh. Vì vậy, Thủ tướng yêu cầu các ban, bộ, ngành địa phương cần tập trung giảm chi phí ở mọi khâu cho DN, nhất là vấn đề thuế, phí, hải quan, chi phí sản xuất kinh doanh, kiểm tra chuyên ngành.
VŨ DUNG