Đừng trở thành “miếng mồi ngon” của “tín dụng đen”

Mập mờ “tín dụng đen”

Mới đây, Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) đã tổ chức hội thảo với chủ đề: “Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng-thực trạng và giải pháp”. Theo thông tin từ hội thảo, tín dụng tiêu dùng thời gian qua có sự tăng trưởng hết sức nhanh chóng. Đến tháng 8-2015, giá trị tín dụng tiêu dùng đã đạt 10,4 tỷ USD. Còn số liệu Ngân hàng Nhà nước cung cấp cho thấy, trong 7 năm qua, tổng dư nợ cho vay tiêu dùng trung bình tăng gần 20%/năm, ước tính hiện có khoảng 15,8 triệu người là khách hàng tiềm năng của các công ty cho vay tiêu dùng...

Tuy nhiên, hoạt động này cũng nảy sinh nhiều bất cập liên quan đến các quy định về pháp luật để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, như: Cung cấp thông tin không đầy đủ, rõ ràng, chính xác; sử dụng thông tin thu thập không đúng mục đích; quấy rối, đe dọa, gây ảnh hưởng tới uy tín của người tiêu dùng trong quá trình thu hồi nợ…

Theo ông Trịnh Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh: Gần đây, Cục Quản lý cạnh tranh đã nhận được rất nhiều phản ánh, khiếu nại liên quan đến tín dụng tiêu dùng, chiếm tới 80% các khiếu nại về lĩnh vực tài chính...

Còn theo ông Hồ Tùng Bách, cán bộ Phòng Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thuộc Cục Quản lý cạnh tranh, khi tư vấn cho khách hàng, nhân viên của nhiều công ty tài chính và ngân hàng thường đưa ra mức lãi suất cho vay rất hấp dẫn, chỉ từ 2-3%. Do cần tiền, thấy lãi suất không quá cao và thủ tục nhanh gọn (chỉ cần chứng minh nhân dân), người tiêu dùng nhanh chóng ký hợp đồng vay tiền. Thế nhưng, khi nhận hợp đồng vay tiền chính thức, người vay mới giật mình vì lãi suất vay lên tới 60-70%/năm, thậm chí 84%/năm, không đúng như lời chào mời trước đó.

Ông Hồ Tùng Bách cho biết thêm: “Khi kê khai thông tin, đơn vị cung cấp tài chính yêu cầu người vay cung cấp họ tên, số điện thoại, địa chỉ công ty của người thân để “xác thực danh tính người vay”. Nhưng khi xảy ra tranh chấp, nhân viên của đơn vị cung cấp tài chính lại tìm đến tận nhà đe dọa người thân, thậm chí họ liên tục gọi điện từ sáng đến đêm để gây áp lực, đe dọa, đòi kiện người vay ra tòa… không khác gì kiểu đòi nợ của xã hội đen”.

Để chứng minh cho những điều vừa nêu trên, ông Bách đưa ra ví dụ về trường hợp khiếu nại của một phụ nữ đang có thai 4 tháng bị ép ký vào giấy cam kết trả nợ cho chồng do anh này vay tiền mua điện thoại, không trả được nợ và bỏ trốn. Những ngày sau đó, người phụ nữ này liên tục nhận được những cuộc gọi, tin nhắn từ số điện thoại lạ. Có những ngày, chị bị “tra tấn” điện thoại suốt từ 6 giờ đến 22 giờ với 17 cuộc gọi và 20 tin nhắn đe dọa.

Để tránh "sập bẫy”

Mặc dù Cục Quản lý cạnh tranh nhận được rất nhiều phản ánh, khiếu nại liên quan đến lĩnh vực này, nhưng việc giải quyết gặp rất nhiều khó khăn. Theo ông Hồ Tùng Bách, các công ty cho vay tiêu dùng thường đùn đẩy trách nhiệm. Việc gửi đơn khiếu nại cho các tổ chức tài chính này cũng gặp nhiều khó khăn vì họ chỉ cho liên hệ với hệ thống chăm sóc khách hàng, trong khi tổng đài chăm sóc khách hàng, số điện thoại đường dây nóng liên tục báo bận và để nhạc chờ, lời thoại hướng dẫn dài dòng. Sau đó, họ liên tục đùn đẩy trách nhiệm từ tổng đài cho nhân viên tư vấn và ngược lại. Bên cạnh đó, thời gian khiếu nại lên tới 30 ngày khiến người tiêu dùng luôn trong tâm trạng lo lắng.

Để tránh bị “sập bẫy”, Cục Quản lý cạnh tranh khuyến cáo người tiêu dùng cần phải nâng cao nhận thức bằng cách cân nhắc kỹ càng và đọc kỹ các nội dung của hợp đồng trước khi đặt bút ký vay. “Tiềm ẩn phía sau những thông tin quảng cáo về dịch vụ cho vay tiền “lãi suất thấp, thủ tục nhanh gọn” được dán trên tường, trên cột điện, bảng tin… ở nhiều ngõ ngách, tuyến phố là những nguy cơ bất lợi rình rập. Nhiều người đã phải bán nhà để trả nợ vì những lời mời gọi trên. Do đó, người dân đừng vì hám lợi, nhẹ dạ cả tin mà vội vàng đặt bút ký giấy vay nợ”-ông Trịnh Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh, cảnh báo.

Tiến sĩ Đinh Thị Thanh Nhàn, giảng viên Khoa Kinh tế và luật, Trường Đại học Thương mại Hà Nội cho rằng, mức trần lãi suất quy định 20% đối với vay tiêu dùng chỉ là lãi suất “trong mơ”. Thực tế, lãi suất thấp nhất vẫn là 25%/năm, còn trên thị trường tín dụng "đen", lãi suất thậm chí cao tới 80%/năm. Hiện vẫn chưa có hành lang pháp lý riêng đối với cho vay tiêu dùng. Vì vậy, Ngân hàng Nhà nước cần ban hành quy định pháp lý chặt chẽ đối với lĩnh vực này để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đồng thời, phải tăng cường quản lý bằng biện pháp kiểm soát quy trình, giới hạn rủi ro và tăng cường cơ chế giám sát thông tin để bảo đảm tính minh bạch trong việc tính toán, áp dụng lãi suất.

Theo bà Phạm Quế Anh, chuyên gia Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ), các cơ quan bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần thanh tra, kiểm tra và bắt buộc các bên cho vay, bán hàng phải hoàn trả khoản phí quá cao, vượt quá quy định; yêu cầu dỡ bỏ các quảng cáo gây nhầm lẫn; phạt và công bố công khai vi phạm; yêu cầu bồi thường thiệt hại, thu hồi giấy phép kinh doanh của các tổ chức tín dụng vi phạm quy định của pháp luật.

Bài và ảnh: ĐỨC TUẤN