Tại diễn đàn, các chuyên gia kinh tế và các doanh nghiệp đã phân tích những đóng góp của kinh tế tư nhân cho kinh tế-xã hội, những khó khăn, vướng mắc làm hạn chế sự phát triển của doanh nghiệp trong lĩnh vực này… Các chuyên gia kinh tế đều chung nhận định: Trong những năm qua, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã có bước phát triển cả về lượng và chất. Dù đóng góp 40% GDP cho nền kinh tế, tuy nhiên sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với nhiều rào cản, chưa phát huy được hết tiềm năng để thực sự đóng vai trò là “động lực quan trọng của nền kinh tế”.

“Thể trạng” của khu vực kinh tế trong nước vẫn yếu

Phân tích những đóng góp của kinh tế tư nhân cho kinh tế-xã hội, PGS,TS Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết: Trong khi kinh tế thế giới có nhiều ảm đạm thì kinh tế trong nước năm qua có một số điểm tích cực. Đó là sự phát triển của nền kinh tế số, cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, là cơ hội tốt cho Việt Nam khi chúng ta muốn bắt kịp với thế giới và các nước trên thế giới. “Trong năm qua, tăng trưởng kinh tế trong nước đạt 7,08% - cao nhất trong vòng 10 năm trở lại đây; xuất khẩu tiếp tục tăng mạnh, đạt 14,5%; nhiều cán cân vĩ mô cải thiện, xuất siêu đạt 72 tỷ USD, lạm phát kiềm chế ở mức 3,6%; môi trường kinh doanh được quốc tế đánh giá cao; khu vực FDI đạt 35,3 tỷ USD, tăng 9,1% so với cùng kỳ…”, ông Bùi Quang Tuấn cho biết.

leftcenterrightdel
Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Bùi Quang Tuấn phát biểu tại diễn đàn. 

Tuy nhiên, bên cạnh những điểm sáng đó, ông Bùi Quang Tuấn cũng nhấn mạnh bức tranh chung về mô hình tăng trưởng của nền kinh tế trong nước vẫn có nhiều mảng tối, khiếm khuyết, mô hình tăng trưởng đang dần hết dư địa… “Khu vực kinh tế tư nhân được coi là khu vực kinh tế quan trọng, nhưng đóng góp thực của doanh nghiệp còn rất hạn chế. Nguyên nhân chính của tình hình đó là môi trường kinh doanh còn nhiều hạn chế, khu vực kinh tế tư nhân còn nhiều rào cản. Trên thực tế, World Bank đã đánh tụt xếp hạng môi trường kinh doanh của Việt Nam xuống 1 hạng, xếp thứ 69/190 nước, khu vực kinh tế trong nước chủ yếu vẫn dựa vào kinh doanh cá thể (31% GDP), trong khi doanh nghiệp tư nhân chủ đóng góp rất hạn chế, chỉ 8% GDP”, ông Bùi Quang Tuấn cho biết thêm.

Còn PGS, TS Trần Đình Thiên, Thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, vẫn còn sự “nhùng nhằng” trong tư duy và quan điểm về xác định vai trò của các thành phần kinh tế theo hướng duy trì tình trạng phân biệt đối xử, bảo vệ cơ chế “xin cho”, khiến thể chế chính sách về môi trường kinh doanh và phân bổ nguồn lực thiên lệch, tạo nhiều rào cản phát triển đối với cả khu vực tư nhân lẫn khu vực nhà nước. 

Theo PGS, TS Trần Đình Thiên, bức tranh nền kinh tế Việt Nam còn manh mún, tốc độ dịch chuyển cơ cấu sang phía quy mô lớn- hiện đại rất chậm. Cơ cấu này cơ bản vẫn giữ nguyên đến thời điểm này. “Thể trạng” của khu vực kinh tế trong nước vẫn yếu, hầu hết các doanh nghiệp chưa phục hồi lại được mức trước khủng hoảng (2010). Bên cạnh đó, mặc dù khu vực tư nhân có những bước tiến, song thực lực cơ bản vẫn nhỏ bé, manh mún và yếu kém. Tuy có sự “trỗi dậy” của một số tập đoàn kinh tế tư nhân (Vingroup, Hòa Phát, Trường Hải, SunGroup…), song chưa đủ làm xoay chuyển bức chân dung tổng thể của khu vực kinh tế tư nhân.

leftcenterrightdel
Toàn cảnh diễn đàn. 

Thực tế, kinh tế tư nhân trong nước-lẽ ra phải đóng góp chủ yếu vào GDP thì sau 30 năm đổi mới, lại chỉ đóng góp chỉ 8%. Trong khi đó, số doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ chiếm đến 95% tổng số doanh nghiệp; số doanh nghiệp vừa chiếm ít, chỉ khoảng 1,7%. “Tỷ trọng quá nhỏ của nhóm doanh nghiệp vừa, nhỏ hơn cả tỷ trọng của doanh nghiệp lớn (chiếm 2%), chứng tỏ doanh nghiệp tư nhân Việt Nam khó lớn, chậm lớn và khó có lực lượng tốt để phát triển thành doanh nghiệp lớn. Trong khi đó, tốc độ cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước vài năm gần đây không có bước tiến đáng kể. Nổi bật hơn cả là sự tăng trưởng mạnh của khu vực FDI, thể hiện xu thế “bành trướng” và gây áp lực lên khu vực nội địa một cách đáng lo ngại.

Xây dựng chiến lược phát triển doanh nghiệp Việt cho giai đoạn mới

Tại diễn đàn, các chuyên gia kinh tế đánh giá, các doanh nghiệp Việt Nam bị trói buộc và hạn chế bởi nhiều thể chế, chính sách và các quy định đặc thù…“Thực chất cho đến nay chúng ta vẫn chưa có chiến lược phát triển doanh nghiệp Việt đúng nghĩa. Cùng lắm ta mới quan tâm đến việc thành lập nhiều doanh nghiệp chứ chưa có cách tiếp cận phát triển lực lượng doanh nghiệp Việt”, ông Trần Đình Thiên thẳng thắn nêu quan điểm.

Ngoài ra, khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam chậm phát triển là do nhận thức về kinh tế tư nhân chậm thay đổi, nặng tính thiên kiến, chủ quan; không định hướng phát triển các thị trường và các lực lượng thị trường đúng nghĩa. Ngoài ra, định hướng chiến lược phát triển các lực lượng thị trường sai lệch nghiêm trọng, phủ nhận nguyên lý cạnh tranh thông qua việc áp dụng các chính sách “phi thị trường”,  “xin cho”, bình quân, hay việc áp dụng quá lâu hệ thống khuyến khích ngược trong khi vẫn muốn phát triển kinh tế thị trường cũng là một trong những rào cản khiến khu vực kinh tế tư nhân chưa thực sự phát triển.

Để kinh tế tư nhân bứt phá, ông Trần Đình Thiên đề xuất, phải coi việc phát triển các thị trường theo đúng nghĩa, coi phát triển kinh tế tư nhân là một nhiệm vụ ưu tiên chiến lược trong 5-7 năm tới; phải coi kinh tế tư nhân là lực lượng, động lực phát triển cơ bản của nền kinh tế thị trường và phải được áp dụng nguyên tắc đối xử bình đẳng về tư cách, khác biệt về chức năng cơ cấu.

leftcenterrightdel
Để kinh tế tư nhân bứt phá, phải coi phát triển kinh tế tư nhân là một nhiệm vụ ưu tiên chiến lược trong 5-7 năm tới. Ảnh minh họa: laodong.com.vn.

Các chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, cần có những giải pháp để phát triển khu vực kinh tế tư nhân, trong đó tập trung giải tỏa các vấn đề căn bản – dài hạn về cơ cấu và cơ chế. Theo đó, cần tập trung tối đa cho tái cơ cấu và đổi mới mô hình tăng trưởng. “Chúng ta phải thay đổi cách làm. Cách cũ không dùng được thì phải dùng cách mới. Phải căn cứ vào các cam kết hội nhập cao nhất để thay đổi cấu trúc thể chế và phát triển năng lực cho nhà nước. Phải chú trọng xây dựng hệ thống thể chế và phát triển công nghệ phòng ngừa rủi ro và bảo đảm an toàn hệ thống trong điều kiện chuyển nhanh sang thời đại kinh tế số. Bên cạnh đó, cần chuyển sang chế độ “ngân sách cứng”; từ bỏ cơ chế xin cho…. Đặc biệt, cần nhận diện chính xác xu hướng và bối cảnh phát triển mới và tác đông của chúng tới xu hướng phát triển các lực lượng kinh tế, đặc biệt là các doanh nghiệp trong giai đoạn tới”, PGS, TS Trần Đình Thiên đưa ra giải pháp.

Cùng với đó, theo các chuyên gia kinh tế, cần xây dựng chiến lược phát triển doanh nghiệp Việt cho giai đoạn phát triển mới, với nền tảng là doanh nghiệp tư nhân và trục cốt lõi là các tập đoàn kinh tế. Đặc biệt, cần tiếp tục cải cách thể chế để tạo ra môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi thật sự cho doanh nghiệp, từ việc thành lập, phát triển ý tưởng mới, giảm bớt thủ tục điều kiện sản xuất kinh doanh, thúc đẩy sáng tạo, dám nghĩ dám làm, có chính sách hỗ trợ phù hợp với doanh nghiệp tư nhân tiên phong đổi mới tạo ra những sản phẩm tốt... 

Bài, ảnh: PHƯƠNG HẰNG