Phát triển chưa tương xứng tiềm năng

Theo số liệu thống kê của Hiệp hội chè Việt Nam, tính đến hết năm 2018, tổng diện tích chè dự kiến là 130.000ha (năm 2013 là 124.000ha), trong đó diện tích kiến thiết cơ bản 10.000ha, diện tích chè kinh doanh 120.000ha. Thế nhưng, hiệu quả kinh tế của các sản phẩm chế biến từ chè chưa tương xứng với tiềm năng vốn có. Nguyên nhân là do phương thức canh tác, chế biến chè ở nước ta chưa tuân thủ về quy định tiêu chuẩn, nên chất lượng chưa cao. Bên cạnh đó, tính liên kết và thống nhất giữa cơ sở sản xuất, kinh doanh chè với nhau còn lỏng lẻo; tình trạng cạnh tranh không lành mạnh vẫn còn diễn ra, kiến thức về thương trường của một số doanh nghiệp còn hạn chế. Đặc biệt, chúng ta chủ yếu xuất khẩu nguyên liệu thô, chè thành phẩm chiếm số lượng rất thấp trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Vì vậy, việc chè thương hiệu Việt chiếm lĩnh các thị trường lớn, như: Mỹ, Nhật Bản và châu Âu vẫn dưới tiềm năng.

Trong khi thị trường quốc tế chưa ổn định, thì thị trường trong nước các doanh nghiệp vẫn loay hoay tìm đầu ra để đưa sản phẩm chất lượng cao đến được tay người tiêu dùng. Đã thế, do tâm lý sính ngoại, nên các sản phẩm trà có nguồn gốc từ nước ngoài với giá thành không hề thấp vẫn được người ưu tiên lựa chọn. Thực trạng này đã và đang gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của ngành chè. Ông Vũ Kiên Chung, đại diện Công ty TNHH MTV Tùng Lâm Hòa Bình bày tỏ: "Vấn đề quan tâm hiện nay là chất lượng và sự an toàn. Không ít lần chúng tôi cử đại diện về những vùng nguyên liệu lớn để thu mua, nhưng không có hàng hoặc có với số lượng ít, khiến chi phí của sản phẩm tăng cao. Sau thời gian tìm hiểu mới biết một số người dân và doanh nghiệp sản xuất thu mua số lượng lớn bán lại nguyên liệu cho thương lái nước ngoài". Còn TS Nguyễn Hữu Tài, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, chia sẻ: "Chính sách của Nhà nước mới chỉ tập trung hỗ trợ sản xuất mà ít giúp đỡ các doanh nghiệp tiêu thụ. Để xây dựng thương hiệu và bán được sản phẩm ra thế giới, chúng ta phải xây dựng các tập đoàn có tiềm lực tài chính. Thế nhưng, thực tế cho thấy một số doanh nghiệp sản xuất chè khô xong đều muốn bán vội để quay vòng, không đóng gói để đưa sản phẩm đến tận tay người tiêu dùng.

Xây dựng thương hiệu bền vững

Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã chính thức có hiệu lực, hy vọng tạo cơ hội cho các mặt hàng nông sản Việt Nam trong đó có sản phẩm trà. Để nắm bắt tốt cơ hội này các chuyên gia kinh tế nhận định, các doanh nghiệp sản xuất trà phải có kế hoạch hành động cụ thể, mà trước mắt là xây dựng và phát triển thương hiệu. Tại một số quốc gia trên thế giới, việc xây dựng thương hiệu trà được tập trung vào chất lượng sản phẩm và giới thiệu văn hóa, vừa phát huy được giá trị văn hóa dân tộc lâu đời vừa tránh được hiện tượng ép giá. Ở Nhật Bản, thương hiệu trà luôn gắn với niềm tự hào dân tộc, thông qua việc quảng bá văn hóa trà đạo của quốc gia này ra khắp thế giới. Ví dụ, thương hiệu trà Ippodo không tập trung vào giới thiệu chất lượng sản phẩm mà xây dựng không gian truyền bá và kết nối trà đạo tới con người, nên rất được lòng người yêu thích trà trên thế giới. Ngoài ra, việc tận dụng lợi thế trong thương mại điện tử để phát triển thương hiệu cũng được nhiều công ty sử dụng.

Vẫn biết, mỗi quốc gia tùy vào đặc điểm văn hóa, kinh tế-xã hội sẽ có những cách phát triển thương hiệu riêng. Những năm gần đây, ngành chè Việt Nam đã coi trọng kết hợp xây dựng thương hiệu trà với du lịch sinh thái. Những vùng nguyên liệu chè có phong cảnh rất đẹp, như: Thái Nguyên, Hòa Bình, Lâm Đồng… đã tập trung quảng bá sản phẩm, giới thiệu cảnh đẹp thiên nhiên để thu hút khách du lịch, du khách có thể vừa ngắm cảnh vừa thưởng trà, nhiều nơi cho du khách tham gia vào các khâu sản xuất trà. Trước những hiệu quả đạt được, du lịch nông nghiệp tại các vùng sản xuất ngày càng được đánh giá khá cao, tiêu chí “Phát triển đa dạng, sâu, độc đáo, sạch, đẹp, thân thiện, ấm cúng, gắn kết gia đình, nuôi dưỡng tinh thần, giữ gìn văn hóa” ngày càng được nhân rộng.

TS Nguyễn Hữu Tài, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam khẳng định: "Trước khi xây dựng thương hiệu, thì vườn chè, nhà máy phải đẹp, phải sạch, sản phẩm phải tốt, đến lúc ấy mới đi vào quảng bá thương hiệu. Việc xây dựng thương hiệu quan trọng nhất vẫn là thông qua các cơ quan truyền thông. Doanh nghiệp kết hợp với các cơ quan truyền thông để bảo đảm thông tin về sản phẩm chất lượng cao, an toàn, môi trường sản xuất văn minh để người tiêu dùng biết đến, xây dựng được các chuỗi giá trị trong nước và từng bước tham gia chuỗi giá trị toàn cầu".

VÕ HƯƠNG GIANG