Còn nhiều nút thắt cản trở sự phát triển

Bất cập về hạ tầng, chậm đổi mới mô hình quản lý

Thời gian qua, hệ thống CĐM trên cả nước đã góp phần quan trọng thúc đẩy sản xuất nông nghiệp; tạo chuyển biến tích cực trong hoạt động thương mại nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa; thúc đẩy các hoạt động thương mại, dịch vụ phát triển. Bên cạnh đó, các CĐM cũng tham gia hiệu quả vào việc bình ổn giá thị trường, giải quyết việc làm cho nhiều lượt lao động trên địa bàn chợ hoạt động. Theo thống kê của Bộ Công Thương, hiện cả nước có 8.539 chợ, tuy nhiên số lượng CĐM, chợ tổng hợp quy mô lớn có chức năng bán buôn, thu gom, phát triển hàng hóa trên cả nước còn khiêm tốn (cả nước chỉ có 83 CĐM, chiếm 0,97% tổng số chợ của cả nước).

Ông Nguyễn Văn Hội, Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho rằng: "Khó khăn chung mà các CĐM đang gặp phải là công tác quản lý còn nhiều hạn chế, như: Tốc độ phát triển khá chậm; cơ sở vật chất của đại đa số các chợ còn yếu kém, lạc hậu; chậm chuyển đổi mô hình quản lý; việc hỗ trợ đầu tư xây dựng, cải tạo nâng cấp chợ rất khó khăn; công tác bảo đảm ATTP, truy xuất nguồn gốc của hàng hóa, phòng cháy, chữa cháy, vệ sinh môi trường, các dịch vụ cung cấp tại chợ còn nhiều hạn chế...".

Các chuyên gia trong lĩnh vực thị trường nhận định, khó khăn lớn nhất trong phát triển CĐM chính là nguồn vốn đầu tư cho một CĐM khá cao (trung bình cần 40 tỷ đồng). Trong khi nguồn đầu tư từ ngân sách Nhà nước còn hạn chế thì việc kêu gọi xã hội hóa đầu tư xây dựng chợ đang đặt ra nhiều thách thức. Về cơ chế chính sách hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng thương mại, chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư phát triển CĐM còn hạn chế và chưa phù hợp; đối tượng được hưởng trong phạm vi hẹp, hầu như không có chính sách ưu đãi như thuế, đất đai, tín dụng…

Chuyên nghiệp hóa - yêu cầu cấp thiết

Hiện nay, đa số các chợ vẫn áp dụng phương thức giao dịch truyền thống (giao ngay) là chủ yếu, mua bán thông qua hợp đồng còn ít, không có chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Các dịch vụ hỗ trợ mua bán như dịch vụ ngân hàng, bảo hiểm; dịch vụ phân loại, bao gói, bảo quản hàng hóa nông sản; dịch vụ giám định và kiểm tra chất lượng hàng hóa lưu; dịch vụ tư vấn, cung cấp thông tin thị trường… hầu như chưa được tổ chức và cung ứng tại các chợ, kể cả những CĐM nông sản quy mô lớn. Việc kết nối giữa CĐM, chợ dân sinh và siêu thị; công tác khai thác thị trường, quảng bá sản phẩm còn nhiều hạn chế.

Trong điều kiện hội nhập kinh tế, bên cạnh việc mở rộng quy mô, CĐM cần chú trọng tổ chức hoạt động theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, tăng cường các dịch vụ phụ trợ, các khu chức năng. Các chuyên gia cho rằng, cần có những chính sách để chuyên nghiệp hóa CĐM ở Việt Nam, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế; khuyến khích thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia đầu tư kinh doanh vào CĐM nói riêng, phát triển hạ tầng thương mại nói chung. Theo Chủ tịch Hội Công nghệ cao TP Hồ Chí Minh Đào Hà Trung: CĐM phải hỗ trợ được tiểu thương, minh bạch thị trường và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Theo đó, việc áp dụng công nghệ hiện đại là rất quan trọng, không chỉ giúp nhà sản xuất phân phối, tiêu dùng và giám sát toàn bộ sản phẩm từ khâu chăm sóc, chế biến, bảo quản, mà còn giúp Nhà nước cân bằng được lượng hàng hóa cung-cầu. Qua đó, giảm thiểu và xử lý kịp thời các mặt hàng tồn đọng cần giải cứu; hỗ trợ tích cực trong quản lý xuất nhập khẩu; tạo được hàng rào kỹ thuật để bảo vệ sản phẩm trong nước, nâng cao chất lượng sản phẩm.

CĐM ở nước ta chủ yếu phân phối các sản phẩm từ nông nghiệp, bởi vậy vấn đề an toàn thực phẩm (ATTP), truy xuất nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm là hai yếu tố quan trọng hàng đầu đối với sự phát triển của các CĐM. Ông Bùi Bá Chính, Trung tâm Mã số mã vạch quốc gia, Tổng cục Tiêu chuẩn-Đo lường chất lượng (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng: "Các doanh nghiệp cần quan tâm đến đăng ký mã số mã vạch cho sản phẩm, giúp người tiêu dùng có thể dễ dàng truy xuất được nguồn gốc sản phẩm. Việc gắn mã số mã vạch cũng giúp hàng hóa tại các CĐM có khả năng xuất khẩu tốt hơn".

Các chuyên gia đánh giá, để phát triển CĐM cần tăng cường giám sát và thực thi chặt chẽ tiêu chuẩn về ATTP để đưa hàng hóa ra thị trường thông qua các CĐM, nhất là vấn đề vệ sinh ATTP. Do vậy, cần áp dụng nhiều biện pháp trong quản lý, đặc biệt là phân cấp quản lý, giám sát bắt đầu từ khi đóng gói sản phẩm; xây dựng cơ chế truy xuất nguồn gốc nơi sản xuất, cấp giấy chứng nhận chất lượng hàng nông sản, xây dựng thương hiệu và uy tín cho hàng nông sản… Cùng với đó, cần tăng cường các biện pháp kiểm tra, kiểm định để quản lý quá trình sản xuất, bảo đảm ATTP hàng hóa lưu thông trong chợ cũng như bảo vệ tối đa quyền lợi của người tiêu dùng.

THU SA