Lý giải về tình trạng này, nhiều chuyên gia cho rằng, nguyên nhân chủ yếu vẫn là do sự bất cập về quy trình sản xuất, chế biến sản phẩm, đặc biệt là vấn đề chất lượng chưa được chú trọng. Để “chinh phục” các thị trường nhập khẩu, bên cạnh đa dạng hình thức sản xuất thì nâng cao chất lượng sản phẩm là rất cần thiết.

Rào cản từ thị trường quốc tế

Theo Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, năm 2017, việc xuất khẩu nông sản của nước ta phải đối mặt với các rào cản thương mại ngày càng phức tạp và khắt khe. Nông sản Việt phải cạnh tranh gay gắt với nông sản của nhiều nước. Giá cả nhiều mặt hàng nông sản vẫn chưa phục hồi, trong khi các thị trường phát triển đang dần bão hòa và tăng bảo hộ. Ví như, tại thị trường EU, số liệu thống kê cho thấy, việc nhập khẩu nông sản của EU từ Việt Nam còn rất khiêm tốn, chiếm tỷ trọng chỉ 1,8% và đa số từ những sản phẩm thô, giá trị thấp, phần lớn là cà phê, chè, thủy hải sản, trái cây...

leftcenterrightdel
Sơ chế tôm tại Công ty TNHH chế biến thủy sản Minh Phú, tỉnh Hậu Giang. 

Hoặc để vào được thị trường Mỹ, Hàn Quốc, Úc... sản phẩm xuất khẩu nông sản của Việt Nam phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn an toàn thực phẩm (ATTP) và các quy định kỹ thuật khắt khe của đối tác.

 Phát biểu tại Diễn đàn chính sách thương mại quy định về chất lượng và ATTP tiêu chuẩn riêng trong hoạt động xuất khẩu, ông Claudio Dordi, Tư vấn trưởng Dự án hỗ trợ Chính sách Thương mại và Đầu tư của châu Âu (EU-MuTRAP) đề cập nhiều đến vấn đề chất lượng sản phẩm nông sản xuất khẩu Việt Nam. Theo ông Claudio Dordi thì để chiếm lĩnh được thị trường EU, các sản phẩm nông sản của Việt Nam phải tiếp tục nâng cao chất lượng, đồng thời tuân thủ chặt chẽ các quy định...

Phá “vật cản” để vươn xa hơn

Theo báo cáo mới đây của Bộ NN&PTNT, mặc dù nhiều sản phẩm đã được biết đến rộng rãi ở thị trường trong nước và ngoài nước; được Cục Sở hữu trí tuệ bảo hộ tên gọi xuất xứ, chỉ dẫn địa lý nhưng vẫn còn đến hơn 80% lượng nông sản của nước ta chưa được xây dựng thương hiệu, chưa có logo, nhãn mác, đặc biệt các sản phẩm này được bán ra thị trường thông qua các thương hiệu nước ngoài. Đây là một bất lợi lớn, khiến sức cạnh tranh nông sản còn yếu và phải chịu nhiều thiệt thòi.

Để đáp ứng được các tiêu chí của thị trường cũng như những tiêu chí riêng của từng nhà nhập khẩu, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam cần trang bị những kiến thức thị trường và không ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm trong quá trình phát triển sản phẩm. Đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập, việc xây dựng thương hiệu các mặt hàng nông sản có thế mạnh càng trở nên cấp bách.

TS Nguyễn Phương Mai, chuyên gia tư vấn Dự án CSR (một phần trong chiến lược phát triển kinh doanh bền vững) của UNIDO tại Việt Nam cho rằng, bản thân mỗi doanh nghiệp phải tự xây dựng thương hiệu của chính mình, từng bước hoàn thiện quá trình tạo thương hiệu. Để đáp ứng yêu cầu của các nước nhập khẩu, doanh nghiệp cần tập trung nâng cao chất lượng, đa dạng hóa các mặt hàng, đáp ứng các yêu cầu cao về tiêu chuẩn hàng hóa xuất khẩu tại các thị trường này”.

Về phía EU, bà Miriam Garcia-Ferrer, Trưởng bộ phận thương mại và kinh tế, Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam cho rằng: “Thời gian tới, để xuất khẩu tốt sang thị trường EU, các doanh nghiệp nông sản, thực phẩm của Việt Nam cần xác định thuế suất ưu đãi và các quy tắc xuất xứ từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA), sẽ có hiệu lực từ năm 2018. Hơn nữa, các doanh nghiệp cần bảo đảm tuân thủ mọi yêu cầu về các biện pháp kiểm dịch động thực vật (SPS) của EU cũng như nên thực hiện các yêu cầu kỹ thuật, đóng gói, ghi nhãn… nhất là những quy tắc chung về vật liệu tiếp xúc với thực phẩm”.

Cùng mục đích tháo gỡ khó khăn, giúp doanh nghiệp Việt Nam phát triển, ông Claudio Dordi cho rằng: “Muốn xuất khẩu tốt sang tất cả các thị trường, các sản phẩm của Việt Nam phải đạt những chuẩn mực, tiêu chuẩn riêng thể hiện qua giấy chứng nhận bảo đảm sản phẩm có quy trình sản xuất, chất lượng tốt. Vì tính khách quan, giấy chứng nhận này sẽ do tổ chức phi chính phủ, tổ chức kinh doanh, hiệp hội đưa ra. Nếu tuân thủ những điều này, việc xuất khẩu nông sản không chỉ dễ dàng, chi phí rẻ hơn mà vị thế, giá trị sản phẩm của Việt Nam còn được trong bối cảnh thị trường quốc tế đang cạnh tranh gay gắt”.

Bài và ảnh: NGỌC THẢO