Một trong những vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm và còn ý kiến khác nhau đó là quy định xử lý hình sự với người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi. Ngoài ra, các đại biểu Quốc hội cũng cho ý kiến về một số vấn đề như: Tội vi phạm kinh doanh đa cấp, tội gây ô nhiễm môi trường, tội vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm...

Bảo đảm tính nghiêm minh và tính giáo dục

Theo báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13, hiện có nhiều luồng ý kiến liên quan đến phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi. Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị giữ nguyên quy định người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự trong trường hợp phạm tội thuộc loại tội ít nghiêm trọng hoặc tội nghiêm trọng về các tội: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tội hiếp dâm và tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. Một số ý kiến tán thành với quy định của dự thảo luật do Chính phủ trình là không xử lý hình sự đối với người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi phạm tội thuộc loại tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng. UBTVQH đưa ra hai phương án đối với quy định này. Phương án 1 là giữ như quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, theo đó, đối với 3 tội đã nêu trên thì người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự. Phương án 2 là giữ như dự thảo luật do Chính phủ trình, đối tượng này chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về loại tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng.

Đại biểu Nguyễn Thị Phúc (Đoàn Bình Thuận) cho rằng, để luật vừa mang tính nghiêm minh vừa có tác dụng giáo dục sâu sắc nên quy định theo phương án 1. Thực tế thời gian qua, hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, nhất là tình trạng bạo lực học đường, hiếp dâm và bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản do người chưa thành niên thực hiện có chiều hướng ra tăng. Nhiều vụ xảy ra với tính chất phức tạp, mức độ vô cùng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp và lâu dài cho sức khỏe của người bị hại, cần phải được xử lý nghiêm minh. Theo đại biểu Nguyễn Thị Phúc, pháp luật phải nghiêm minh và chính việc xử lý nghiêm mới có tác dụng giáo dục, cải tạo người phạm tội, bảo đảm tính phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm một cách hiệu quả và chắc chắn hơn. Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Đoàn Quảng Bình) nhìn nhận, những người tuổi từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi phạm tội là cá biệt nhưng lại gây bất an cho số đông. Luật xử nghiêm đối tượng này chính là xử một người nhưng cứu muôn người. Trong trường hợp không đến mức nghiêm trọng hoặc ít nghiêm trọng thì luật có căn cứ tình tiết giảm nhẹ, đây là đạo đức pháp luật. Lợi ích tốt nhất của trẻ em được quan tâm hàng đầu trong trường hợp này chính là phải xây dựng một môi trường lành mạnh, một xã hội an toàn bình yên cho số đông trẻ em, chứ không phải là số ít tội phạm.

Ở góc độ khác, đại biểu Đỗ Thị Lan (Đoàn Quảng Ninh) thống nhất với phương án 2 là người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự trong 28 tội danh đã liệt kê về các tội phạm rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng. Nếu quy định như phương án 1, theo đại biểu Đỗ Thị Lan sẽ không còn cơ hội cho trẻ em sửa đổi lỗi lầm, học tập và phát triển. “Đối với trẻ em phạm tội thì không còn biện pháp xử lý khác mới phải xử lý biện pháp hình sự, trong khi hệ thống pháp luật của chúng ta còn quy định nhiều chế tài xử phạt đối với trẻ em vi phạm ở mức độ nghiêm trọng như xử phạt hành chính, đưa vào trường giáo dưỡng và cơ sở giáo dục bắt buộc, giáo dục ở phường, xã, trường lớp”, Đại biểu Đỗ Thị Lan bày tỏ. Dẫn số liệu thống kê trong 5 năm của Tòa án nhân dân tối cao cung cấp cho thấy tỷ lệ tội phạm trong độ tuổi từ 14 đến dưới 16 tuổi là không đáng kể, chỉ chiếm 0,31%, đại biểu Nguyễn Thái Học (Đoàn Phú Yên) cho rằng, lựa chọn theo phương án 2 phù hợp với thực trạng đấu tranh phòng, chống tội phạm trong lứa tuổi vị thành niên. Đồng thời, cũng phù hợp với điều kiện quản lý giáo dục người chưa thành niên phạm tội tại các địa phương. Các trại giam, nhà tạm giữ ở nhiều địa phương là đang quá tải, có nơi không có chỗ giam riêng cho người vị thành niên. Trong khi đó, tại các cơ sở giáo dục bắt buộc của Bộ Công an lại không có học viên để quản lý giáo dục.

Bổ sung tội vi phạm quy định về kinh doanh đa cấp

Dự thảo luật đã bổ sung tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp (Điều 217a). Theo UBTVQH, kinh doanh đa cấp là phương thức kinh doanh hiện đại, nếu tuân thủ đúng pháp luật thì sẽ phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, nếu vi phạm quy định của pháp luật thì sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây ra hậu quả rất lớn. Thực tế vừa qua, nhiều vụ kinh doanh đa cấp vi phạm quy định của pháp luật đã gây thiệt hại cho hàng chục nghìn người, chủ yếu là người dân nghèo ở các vùng nông thôn. Đối với nội dung này, đại biểu Phạm Trí Thức (Đoàn Thanh Hóa) đề nghị, cân nhắc việc truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi kinh doanh trái phép chứ không chỉ có hình thức kinh doanh đa cấp. Trường hợp kinh doanh đa cấp trái phép có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản của người khác đã được Bộ luật Hình sự năm 2015 điều chỉnh xử lý như tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với những chế tài khiêm khắc hơn rất nhiều.

Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng bổ sung quy định pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tài trợ khủng bố và tội rửa tiền. Bổ sung một số hành vi phạm tội về an toàn vệ sinh thực phẩm như sử dụng động vật chết do bệnh, dịch bệnh hoặc động vật bị tiêu hủy để chế biến thực phẩm hoặc cung cấp, bán thực phẩm chế biến từ động vật chết do bệnh, dịch bệnh...

Phát biểu giải trình thêm một số vấn đề được các đại biểu Quốc hội quan tâm trong dự thảo luật, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, về quy định xử lý hình sự với người chưa thành niên, ở góc độ tâm sinh lý, các em cần nhiều hơn sự khoan dung, nếu quy định trách nhiệm hình sự quá rộng, tác động tiêu cực sẽ nhiều hơn tích cực. Liên quan đến tội phạm với pháp nhân thương mại, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định 31 tội, dự thảo lần này bổ sung thêm 2 tội. Về cơ bản, những quy định gì áp dụng cho cá nhân thì cũng áp dụng cho pháp nhân trong đó có cả việc phân loại tội phạm. Đối với nội dung về kinh doanh đa cấp, quy định trong dự thảo luật nhằm ngăn chặn sớm hành vi vi phạm, tránh để xảy ra hậu quả lớn.

Điều hành phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh, chính sách xử lý hình sự đối với người chưa thành niên ở độ tuổi từ 14 đến dưới 16 tuổi là vấn đề rất lớn, rất quan trọng. Ý kiến đại biểu Quốc hội hiện nay vẫn tập trung vào hai phương án, do vậy, UBTVQH sẽ chỉ đạo cơ quan hữu quan xin ý kiến đại biểu Quốc hội trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua.

MẠNH HƯNG