Hướng đến tính hệ thống, đồng bộ, thống nhất
Dự thảo Luật Quy hoạch quy định hê%3ḅ thống quy hoạch gồm 4 cấp theo thứ bâ%3ḅc: Quy hoạch cấp quốc gia gồm quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch không gian biển, quy hoạch sử dụng đất quốc gia, quy hoạch ngành quốc gia; quy hoạch vùng; quy hoạch tỉnh; quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn. Dự thảo luật cũng bổ sung quy hoạch đơn vị hành chính-kinh tế đặc biê%3ḅt do Quốc hô%3ḅi quy định. Trong dự thảo luật cũng quy định không lập quy hoạch sản phẩm. Quy hoạch sử dụng đất quốc gia được lập riêng và tách khỏi quy hoạch các ngành quốc gia. Bên cạnh đó, để bảo đảm tính hê%3ḅ thống, đồng bô%3ḅ, dự thảo luâ%3ḅt đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng: Hệ thống đô thị và nông thôn quốc gia vẫn được bộ quản lý chuyên ngành lập và tích hợp vào nội dung của quy hoạch tổng thể quốc gia.
Theo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Quy hoạch của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), khái niệm “quy hoạch tổng thể quốc gia” là quy hoạch ở cấp quốc gia mang tính chiến lược, theo hướng phân vùng và liên kết vùng của lãnh thổ, bao gồm: Đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời; hệ thống đô thị và nông thôn, kết cấu hạ tầng kỹ thuật và xã hội... Khái niê%3ḅm này thể hiện rằng nội dung của quy hoạch tổng thể quốc gia mang tính chiến lược và thống nhất trên toàn bô%3ḅ lãnh thổ quốc gia.
Ảnh minh họa / tienphong.vn
Đánh giá về vai trò của Luật Quy hoạch, đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Đoàn Bến Tre) nhấn mạnh, luật sẽ góp phần thiết lập cơ chế minh bạch trong công tác quy hoạch, nâng cao vai trò của cộng đồng người dân và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu. Đồng thời, dự thảo luật yêu cầu công bố công khai thông tin về tất cả các loại quy hoạch sau khi được phê duyệt, quy định cụ thể người chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin. Cũng theo đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy, trong dự thảo luật, nhiều loại quy hoạch được tích hợp hoặc loại bỏ, số lượng quy hoạch được lập sẽ giảm nhiều, góp phần tinh giản hệ thống văn bản pháp luật, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp và ngay cả những cán bộ làm công tác quản lý.
Đề cập đến tính chiến lược, tầm nhìn dài hạn của quy hoạch tổng thể quốc gia, đại biểu Nguyễn Thanh Phương (Đoàn Cần Thơ) đề nghị, nên quy định quy hoạch vùng, tỉnh căn cứ vào quy hoạch tổng thể quốc gia và tính đặc thù của vùng, tỉnh chứ không phải cụ thể hóa quy hoạch tổng thể quốc gia để tránh sự rập khuôn hoặc quy hoạch quốc gia có gì thì quy hoạch tỉnh, vùng có cái đó. Đại biểu Nguyễn Thanh Phương cũng đề xuất, bổ sung nguyên tắc cơ bản trong quy hoạch là bảo đảm phát triển bền vững kinh tế-xã hội, môi trường và phát triển cân đối liên kết giữa các vùng, miền của quốc gia.
Đại biểu Võ Đình Tín (Đoàn Đắc Nông) đề nghị xem xét lại tính hợp lý của thời kỳ quy hoạch, quy hoạch tổng thể quốc gia chỉ có thời kỳ quy hoạch là 10 năm, tầm nhìn 20 năm thì không thể triển khai quy hoạch kết cấu hạ tầng thuộc quy hoạch ngành có tầm nhìn từ 30 đến 50 năm. Bổ sung thêm về khía cạnh này, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn TP Hà Nội) cho rằng, quy hoạch phải 10 năm, nhưng tầm nhìn và định hướng phải dài hạn hơn, tầm nhìn phải đạt đến 50 năm, định hướng phải đến 100 năm. Đại biểu Hoàng Văn Cường cũng lưu ý đến việc điều chỉnh quy hoạch. Đồng ý với phương án rà soát, điều chỉnh theo chu kỳ 5 năm để bảo đảm thích nghi với những sự thay đổi bất thường của các điều kiện về kỹ thuật, kinh tế-xã hội. Tuy nhiên, căn cứ để điều chỉnh phải cân nhắc kỹ, tránh “tư duy nhiệm kỳ”, cần phải đưa ra một hệ thống tiêu chí đánh giá định lượng ngay trong nội dung của quy hoạch, từ đó có căn cứ điều chỉnh.
Khắc phục tình trạng quy hoạch “treo”
Trong quá trình hoàn thiện dự thảo luật, báo cáo của UBTVQH cho biết, mô%3ḅt số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị quy định rõ kinh phí cho quy hoạch của các cấp. Dự thảo luật đã được tiếp thu theo hướng chi phí lập, thẩm định, quyết định hoặc phê duyệt, công bố và điều chỉnh quy hoạch được sử dụng từ vốn đầu tư công; chi phí giám sát, đánh giá, kiểm tra, thanh tra quy hoạch sử dụng nguồn kinh phí thường xuyên. Ngoài ra, dự thảo không quy định riêng về khuyến khích các tổ chức, cá nhân tài trợ kinh phí cho hoạt động quy hoạch. Thay vào đó, Nhà nước ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài hỗ trợ nguồn lực cho hoạt động quy hoạch mà vẫn bảo đảm khách quan, công khai, minh bạch.
Đóng góp ý kiến tại hội trường, nhiều đại biểu Quốc hội băn khoăn trước tình trạng không ít quy hoạch đã ban hành nhưng không triển khai, dự thảo luật cần có những quy định để khắc phục tình trạng này. Đại biểu Lê Công Đỉnh (Đoàn Long An) nhấn mạnh đến vấn đề xử lý vi phạm bởi thực trạng các chương trình, dự án trong quy hoạch, nhất là quy hoạch phân khu chức năng về khu, cụm công nghiệp, khu dân cư thương mại chậm hoặc không triển khai, hay còn gọi là quy hoạch “treo” khá phổ biến, ảnh hưởng đến đời sống người dân trong vùng dự án cũng như trong vùng quy hoạch. Do vướng quy hoạch nên người dân không xây dựng mới nhà cửa, không thể chuyển mục đích sử dụng đất, không thể đầu tư phát triển. Đại biểu Lê Công Đỉnh đề nghị dự thảo luật cần quy định rõ thời gian phải triển khai hoàn thành quy hoạch đã được phê duyệt, nhất là đối với quy hoạch phân khu chức năng. Có chế tài bồi thường thiệt hại do chậm, không triển khai quy hoạch gây ra. Chia sẻ với quan điểm này, đại biểu Đinh Duy Vượt (Đoàn Gia Lai) đề xuất, cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung quy định quy hoạch nào đương nhiên bị hủy bỏ và quy hoạch nào phải làm ngay các thủ tục để hủy bỏ hoặc điều chỉnh. Ví dụ, các quy hoạch quá thời kỳ quy định trong luật này mà không triển khai, không có nguồn lực và lộ trình thực hiện... Cùng với quy định bồi thường thiệt hại, cần quy trách nhiệm các cơ quan, cá nhân xây dựng quy hoạch không khả thi, gây hậu quả.
Thiếu tướng Nguyễn Sỹ Hội (Đoàn Nghệ An), Phó tư lệnh Quân khu 4, lưu ý đến lĩnh vực quy hoạch không gian biển có nội dung liên quan đến quốc phòng-an ninh chưa được đề cập trong dự thảo luật mà mới chỉ có quy hoạch hệ thống cảng biển quốc gia do Bộ Giao thông vận tải lập và 2 quy hoạch do Bộ Quốc phòng lập, đó là quy hoạch về đất quốc phòng, quy hoạch về các công trình quốc phòng, các kho đạn. Như vậy quy hoạch không gian biển, trong đó có nội dung phục vụ cho lĩnh vực quốc phòng-an ninh còn bỏ ngỏ. “Tôi đề nghị tại dự luật này nên có một điều hoặc có một khoản trong quy hoạch không gian biển có nội dung kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế-xã hội với quốc phòng-an ninh”, Thiếu tướng Nguyễn Sỹ Hội bày tỏ. Bên cạnh đó, một số ý kiến đại biểu Quốc hội mong muốn làm rõ tính khả thi của luật nếu được phê duyệt. Đại biểu Nguyễn Văn Hiển (đoàn Lâm Đồng) cho biết, ngoài 32 luật liên quan đến Luật Quy hoạch cần sửa đổi, qua rà soát sơ bộ hệ thống pháp luật hiện hành, vẫn còn một số luật, pháp lệnh như: Luật Xuất bản, Luật Dược, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Di sản văn hóa... cũng có quy định về quy hoạch, trong đó có những luật quy định cả trách nhiệm lập phê duyệt quy hoạch. Để bảo đảm tính thống nhất, khả thi của dự án luật, đại biểu Nguyễn Văn Hiển đề nghị rà soát kỹ hơn các luật và các điều luật cần sửa đổi cũng như lộ trình sửa đổi, bổ sung các luật này.
Phát biểu giải trình một số vấn đề về dự thảo Luật Quy hoạch, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhìn nhận, những quy định của dự thảo luật là bước cải cách về thể chế, để tạo ra được sự đồng bộ thống nhất trong hệ thống của pháp luật. Dự luật cũng sẽ góp phần thay đổi phương thức quản lý của Nhà nước, trước đây chú trọng các mục tiêu quản lý, bây giờ vừa bảo đảm cho công tác quản lý, vừa bảo đảm cho kiến tạo và phát triển. Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng tăng cường tính liên kết phát triển vùng, phát huy tối đa các tiềm năng lợi thế của từng vùng, từng địa phương và từng ngành; khắc phục được tình trạng xin-cho tùy tiện trong việc điều chỉnh các quy hoạch khi chúng ta bãi bỏ được một số quy hoạch ngành, toàn bộ các quy hoạch về sản phẩm, bảo đảm quyền tự do kinh doanh.
Đối với băn khoăn của các đại biểu Quốc hội về việc phải sửa quá nhiều luật liên quan sau khi Luật Quy hoạch có hiệu lực, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Chính phủ dự kiến trình Quốc hội dự thảo luật liên quan đến đầu tư kinh doanh. Trong đó, nội dung nào về đầu tư kinh doanh có yếu tố quy hoạch sẽ được sửa trong luật này. Các luật còn lại sẽ được sửa trong một luật khác, dưới hình thức một luật sửa nhiều luật. Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng tin tưởng việc sửa các luật liên quan sẽ bảo đảm tiến độ phù hợp với thời điểm Luật Quy hoạch có hiệu lực nếu được Quốc hội thông qua, đồng thời sẽ tiếp tục rà soát, bổ sung để hoàn thiện dự thảo luật trước khi trình Quốc hội.
ĐỖ MẠNH HƯNG