Thách thức từ thông tin giả
Tận dụng môi trường internet với ưu thế vượt qua mọi rào cản địa lý, các đối thủ dùng mọi thủ đoạn tấn công, phá hoại cơ sở trọng điểm của đối phương thông qua việc đánh cắp, thay đổi cũng như công bố một lượng lớn những thông tin nhạy cảm, thậm chí là những thông tin không có thật. Các tổ chức, nhóm, hội phản động, bất đồng chính kiến sử dụng công nghệ số nhằm theo đuổi những toan tính chính trị với mục đích gây bất ổn xã hội.
Hiện tượng "thông tin giả" tung ra vào thời điểm nhạy cảm, như: Các cuộc bầu cử hay trưng cầu dân ý là dấu hiệu rõ ràng cho thấy những quan ngại xuất phát từ các "cuộc chiến thông tin". Ví dụ, tại cuộc bầu cử Tổng thống Hàn Quốc năm 2017, việc tán phát các thông tin giả mạo là một trong những nguyên nhân khiến cựu Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon tuyên bố rút khỏi cuộc đua đầy hứa hẹn cho chức Tổng thống Hàn Quốc. Ông Ban Ki-moon đã chua chát thừa nhận: “Lòng yêu nước và tham vọng của tôi cũng như mục đích tạo ra sự thay đổi chính trị đã bị phủ bóng bởi những lời vu cáo và tất cả các loại tin tức đều giả mạo”.
Câu hỏi đặt ra đối với các nhà lãnh đạo quốc gia, các nhà quản lý các phương tiện thông tin đại chúng là làm thế nào để kiểm soát, ngăn chặn những thông tin giả mạo? Hãy xem kinh nghiệm của một số nước trên thế giới. Trung Quốc là nước áp dụng việc kiểm soát chặt chẽ đối với internet. Với một bộ máy kiểm duyệt có số nhân viên hàng chục nghìn người, Trung Quốc được cho là có sự kiểm duyệt internet chặt chẽ nhất thế giới. Đội ngũ nhân viên phục vụ công tác kiểm duyệt của Trung Quốc sẵn sàng sàng lọc, đánh giá, xử lý các tin tức được cho là không phù hợp với tư tưởng phát triển đất nước cũng như đối với văn hóa, thuần phong mỹ tục của nước này. Tới thời điểm hiện tại, Chính phủ Trung Quốc đã thành công trong việc ngăn chặn và thanh lọc các tin tức bất lợi cho sự ổn định của xã hội, sự đoàn kết của người dân.
Trung Quốc cũng là một trong những nước sớm siết chặt quá trình quản lý an ninh mạng (ANM) để chống lại các thách thức an ninh từ không gian mạng cũng như sự nhiễu loạn từ thông tin giả trong môi trường mạng. Luật ANM mới của Trung Quốc buộc mọi công ty, kể cả các hãng quốc tế, phải lưu trữ dữ liệu cá nhân tại các máy chủ ở Trung Quốc. Theo lời của giới chức Trung Quốc, luật này nhằm bảo vệ người dùng và không nhằm mục đích hạn chế hoạt động của các công ty nước ngoài. Điều luật mới có hiệu lực từ ngày 1-6-2017 và nghiêm cấm việc thu thập cũng như bán thông tin cá nhân của người dùng mạng. Luật không hạn chế các công ty nước ngoài hay các công nghệ và sản phẩm của họ vào thị trường Trung Quốc và cũng không hạn chế dòng lưu thông tự do, có trật tự của dữ liệu theo đúng pháp luật. Trung Quốc ban hành điều luật mới cùng thời điểm đưa ra các quy định quản lý nội dung tin tức mạng chặt chẽ hơn. Các công ty phát hành, chia sẻ hay biên tập tin tức sẽ cần có giấy phép của chính phủ để hoạt động và những nhân viên cấp cao phải được chính phủ phê duyệt. Các tổ chức không có giấy phép sẽ không được đưa tin hay bình luận về chính phủ, nền kinh tế, quân đội, ngoại giao và “các lĩnh vực công ích khác”.
Ở một nước Đông Nam Á khác là Indonesia, nhà chức trách nước này có thể áp dụng các biện pháp mang tính pháp lý để phòng ngừa, ngăn chặn tin tức giả mạo trên các phương tiện truyền thông đại chúng bằng việc xử phạt hành chính đối với các đối tượng có lời lẽ kích động, gây chia rẽ, thù hận giữa các dân tộc và các tôn giáo. Việc luật hóa mọi hoạt động của các tổ chức, cá nhân trong cung cấp thông tin trên internet có thể là biện pháp tốt để kiểm duyệt, ngăn chặn những thông tin giả, sai lệch gây tác động tiêu cực đối với xã hội. Báo Bưu điện Jakarta số mới đây đăng bài viết của tác giả Dandy Koswaraputra với nhận định rằng, những sáng kiến thiết lập hệ thống “mã vạch truyền thông” đang được Hội đồng báo chí Indonesia đánh giá cao bởi nó góp phần phòng ngừa, ngăn chặn tin tức giả mạo đang bùng phát ở quốc gia này.
Theo tác giả bài viết, ý tưởng mã vạch truyền thông sẽ được áp dụng đối với các phương tiện truyền thông đại chúng của Indonesia (bao gồm cả những trang mạng xã hội), đồng thời cũng sẽ khiến các hoạt động kinh doanh không lành mạnh (trong cuộc cạnh tranh ngày càng khốc liệt để quảng cáo) sẽ phải điều chỉnh. Các nhà báo hoặc tác giả của những bài viết, công trình nghiên cứu... cũng sẽ được hưởng lợi từ sáng kiến này. Việc thẩm tra thông tin bằng cơ chế mã vạch sẽ là một trong những giải pháp tốt nhất chống vấn đề giả mạo thông tin.
Thực tế cho thấy, những thông tin hợp pháp đang gặp phải khó khăn nhất định trong cuộc cạnh tranh ngày càng gay gắt hiện nay. Nhiều tin tức giả mạo, biến tấu không được kiểm tra, thẩm định trong khi rất nhiều độc giả chưa có khả năng phân biệt các loại thông tin. Theo tác giả Dandy Koswaraputra, hệ thống mã vạch của Hội đồng báo chí Indonesia sẽ hỗ trợ cho hành động của Bộ Thông tin và Truyền thông nước này, trong đó cũng có tác dụng kiểm soát sự lây lan của những tin tức làm gia tăng sự thù hận và phân biệt đối xử trong xã hội.
Chống tin giả: Cả cộng đồng và nhà nước vào cuộc
Để giải quyết nạn tin giả, các chuyên gia của Ủy ban châu Âu kêu gọi các nhóm công nghệ và doanh nghiệp truyền thông xã hội chấp nhận bộ quy tắc mang tính tự nguyện nhằm chấm dứt tình trạng này. Các hãng công nghệ như: Facebook, Google đang đối mặt với làn sóng chỉ trích ngày càng tăng do thất bại trong việc chấm dứt nạn tin giả, cũng như những bình luận mang tính kích động hận thù.
Chính phủ Italy mới đây thiết lập một công cụ trên mạng nhằm ngăn chặn những tin tức giả mạo, vốn được các chuyên gia cho là đang trở thành một hiện tượng ngày càng đáng lo ngại ở nước này. Cụ thể, người dân Italy giờ đây có thể trình báo cảnh sát những gì mà họ cho là tin tức giả mạo bằng cách truy cập cổng trực tuyến của Cảnh sát Bưu chính Italy, lực lượng chuyên đối phó với tội phạm mạng, để cung cấp thông tin. Một đơn vị thuộc Cảnh sát Bưu chính Italy sẽ có trách nhiệm phân tích những cảnh báo mà người dân gửi tới.
Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thông báo nước này sẽ sớm ban hành một văn bản luật để chống lại các thông tin giả mạo trên internet trong các kỳ bầu cử. Tổng thống Macron khẳng định Pháp sẽ phát triển hệ thống luật pháp của mình trước những thông tin sai lệch. Ông cũng chỉ trích gay gắt sự lan tràn dễ dãi và nhanh chóng các "thông tin sai lệch" bằng mọi ngôn ngữ và trên toàn thế giới, bôi xấu và giảm uy tín của một chính trị gia, một nhân vật nổi tiếng hay một nhà báo. Một nước Đông Nam Á là Philippines cũng tuyên chiến với nạn tin giả. Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã ký ban hành đạo luật mới, theo đó việc truyền bá các thông tin giả mạo tại nước này bị coi là phạm tội hình sự.
NGUYỄN HÒA
(còn nữa)