Trong điều kiện thiếu thốn, nhưng các dân công đã liên tiếp lập nhiều kỷ lục chở từ 100 đến 250kg hàng hóa; trong đó, anh Cao Văn Tỵ (dân công tỉnh Thanh Hóa) đã chở tới 320kg/chuyến, được mọi người gọi là “Kiện tướng xe thồ”. Hiện nay, chiếc xe đạp thồ đang được trưng bày tại Bảo tàng Quân khu 4, là minh chứng sinh động về trí thông minh, sáng tạo của người dân công năm xưa.
Để chở được nhiều hàng hóa, anh Tỵ đã gia cố thêm khung, vành, tay lái cho xe chắc chắn hơn. Dọc thân xe có thêm một thanh ngang có thể đỡ được 200kg gạo. Các nan hoa được nẹp thêm để tăng độ bền, độ chịu lực. Ở phần trước của xe được gắn thêm một khúc tre dài làm tay lái, một khúc tre ngắn hơn dùng giữ thăng bằng và làm tay phanh. Sự sáng tạo đó đã tăng được sức tải của xe, gấp từ 10 đến 20 lần so với người gánh.
Quá trình vận chuyển hàng hóa dài ngày giữa rừng, đường trơn, đèo dốc và bom đạn, anh Cao Văn Tỵ cùng với dân công Bùi Tín (quê Thanh Hóa, người hai lần vinh dự được tặng thưởng Huy hiệu Bác Hồ và Huân chương Chiến công hạng Ba) luôn động viên anh em dân công vượt qua khó khăn. Phong trào thi đua “Thồ nhiều, đi nhanh” do các anh phát động lan rộng ra khắp mặt trận. Có những đoạn dốc cheo leo cấp trên giao nhiệm vụ cho mỗi xe chỉ được chở 60kg nhưng tất cả vẫn quyết tâm thồ ít nhất mỗi người 100kg để nhanh chóng đưa nhiều hàng hóa ra mặt trận.
Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, mảnh đất Quân khu 4, chủ yếu là vùng Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, đã huy động hơn 250.000 dân công với hơn 11.000 xe đạp thồ vận chuyển khoảng 15.000 tấn gạo, hơn 400 tấn muối, hàng trăm tấn đạn, pháo, quân trang… ra chiến trường.
Những người dân quanh năm chỉ quen với đồng áng như anh Cao Văn Tỵ đã sáng tạo, biến chiếc xe đạp thô sơ trở thành phương tiện vận tải hiệu quả, góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu".
Bài và ảnh: VÕ ĐÔNG