Ba lô, máy ảnh bên mình, tôi theo tuyến xe buýt Mỹ Đình-Sơn Tây-Trung Hà để về quê anh. Con đường nông thôn mới đưa tôi về làng Đoài khi đoàn rước lễ vừa xuất phát từ nhà cụ chủ tế. Đi đầu là các cụ cao niên áo xanh, áo đỏ, rồi hàng kiệu với võng lọng sơn son thếp vàng. Hòa vào dòng người dự hội, lòng tôi chộn rộn. Anh bạn tôi cho biết: Mồng Tám tháng Giêng hằng năm với người làng Đoài Giáp (Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội) quê anh là ngày hội làng để tưởng nhớ công đức Bố Cái Đại vương Phùng Hưng. Tích xưa kể rằng, Phùng Hưng quê ở ấp cổ Đường Lâm, có sức khỏe phi thường, đã tập hợp binh sĩ, xuất trận lập công, dẹp yên bờ cõi, dựng xây nước nhà. Nhớ công ơn ông, dân làng đã lập đền thờ, suy tôn ông là thành hoàng của làng. Mồng Tám là lễ chính, còn trước đó, mồng Bảy là cuộc rước lễ của gia đình cụ chủ tế và các xóm, các dòng họ trong làng. Buổi tối, tại sân đình, có chương trình văn nghệ của làng do hội phụ nữ thôn đảm nhận, và già, trẻ, gái, trai trong làng cùng tham gia rất phấn chấn, vui tươi.
Theo tục lệ làng, mỗi năm người làng sẽ chọn ra một người cao tuổi, đức sáng, gia đình yên ấm, con cháu thành đạt để làm chủ tế. Vậy là từ năm trước, gia đình nào có người làm chủ tế đã chuẩn bị các vật phẩm như gà trống thiến, gạo nếp, trầu cau... để làm lễ dâng tế thành hoàng làng. Đây là trọng trách cũng là vinh dự cho các gia đình được nhận nhiệm vụ. Người chủ tế sẽ báo cáo với thành hoàng những thành quả dân làng đạt được trong năm, cầu mong những điều tốt đẹp và đem những lời chúc phúc tốt đẹp, ý nghĩa... tới dân làng trong ngày hội. Con cháu của làng, dù sinh cơ lập nghiệp nơi xa đều nhớ ngày giỗ của vị vua có công dựng làng, lập ấp, xây nền độc lập cho dân, cho nước, cùng về tham dự. Ngày hội làng là nơi gắn kết các thế hệ, để dâu rể của làng có dịp gặp nhau mà thêm tỏ tên, biết mặt; các cháu nhỏ và thanh thiếu niên qua đó càng thấu tỏ lịch sử, truyền thống của làng mà tự giác phấn đấu, góp phần xây dựng quê hương...
Đoàn rước kiệu đã ra đến sân đình. Lễ tế thành hoàng làng diễn ra trong không khí trang nghiêm. Các cụ bà vừa nhai trầu têm cánh phượng, vừa chăm chú theo dõi các nghi thức. Những em nhỏ tung tăng chạy nhảy dưới bóng đa sân đình, đám trai làng đầu chít khăn vàng tụm lại ở một góc chuyện trò, ánh mắt háo hức hướng về hội lễ...
Tôi lặng ngắm ngày hội làng Đoài Giáp và ký ức về một thuở thiếu thời với ngày hội quê tôi cũng đang mời gọi...
PHẠM THU THỦY