Hiệu quả từ ứng dụng công nghệ hiện đại

Năm 2017, cả nước đã tìm được 2.368 HCLS, trong đó 1.156 hài cốt tìm thấy ở trong nước, số còn lại tìm thấy ở Lào, Campuchia. Để xác định danh tính của liệt sĩ cần dựa trên nhiều bằng chứng, cơ sở. Một trong những cơ sở dữ liệu (CSDL) quan trọng là ADN.

Trao đổi với chúng tôi, TS Trần Thị Thanh Huyền, Phó giám đốc Trung tâm giám định ADN, Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cho biết, hằng năm, viện nhận được khoảng 1.300 mẫu hài cốt từ Cục Người có công (Bộ LĐ-TB&XH) và gia đình thân nhân liệt sĩ gửi đến giám định bằng công nghệ gen. Năm 2017, viện đã hoàn thành việc giám định hơn 400 mẫu. Theo TS Trần Thị Thanh Huyền, khi những thông tin liên quan đến liệt sĩ, như: Nhân chứng, nguyên quán, đồng đội, đơn vị… chưa đủ cơ sở thì ADN sẽ là dữ liệu quan trọng để xác định danh tính của liệt sĩ.

leftcenterrightdel
Nhân viên Viện Công nghệ Sinh học đang tiến hành giám định ADN từ mẫu hài cốt liệt sĩ.

Khi đã thu thập được các thông tin liên quan đến liệt sĩ, để có thể tra cứu một cách dễ dàng và thuận tiện, Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT) đã phối hợp với Bộ Quốc phòng và Bộ LĐ-TB&XH sử dụng công nghệ tính toán hiệu năng cao, các thuật toán phù hợp. Đến nay, toàn bộ dữ liệu từ Bộ LĐ-TB&XH, một phần dữ liệu của Bộ Quốc phòng đã được chuẩn hóa, tích hợp thành một CSDL thống nhất. Đồng thời, Viện Công nghiệp phần mềm và nội dung số Việt Nam (Bộ TT&TT) có nhiệm vụ xây dựng website: thongtinlietsy.gov.vn và chính thức đưa vào hoạt động ngày 18-12-2017. TS Trần Minh, Phó viện trưởng Viện Công nghiệp phần mềm và nội dung số Việt Nam, cho biết: "Website tìm kiếm thông tin liệt sĩ có chức năng tra cứu, đối chiếu để lọc dữ liệu trùng nhau, chưa chính xác, từ đó rút ngắn thời gian xử lý, chuẩn hóa dữ liệu, đẩy nhanh công tác nghiệp vụ của cơ quan quản lý. Ngoài ra, website có giao diện để người dân gửi yêu cầu tra cứu thông tin và gửi thông tin liệt sĩ đến cơ quan chức năng thay vì trực tiếp mang văn bản đến cơ quan chức năng như trước đây".

Việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong tìm kiếm, quy tập HCLS thực tế đã mang lại nhiều hiệu quả. Tuy nhiên, vẫn còn không ít khó khăn. Theo TS Trần Thị Thanh Huyền, để giám định một mẫu hài cốt cần tối thiểu 45 ngày, thậm chí có những mẫu phải mất đến ba năm mới có thể hoàn thành. Ngoài ra, đối tượng lấy mẫu sinh phẩm (da, tóc, móng tay, móng chân…) của thân nhân liệt sĩ để đối chứng tuổi cao, sức yếu, không ít trường hợp đã mất. Trong khi ở Việt Nam, hiện chưa có chương trình quốc gia lấy mẫu ADN của người thân lúc còn sống để khi cần chứng thực chỉ đem ra so sánh. Bên cạnh đó, số lượng mẫu cần giám định lớn, song nguồn nhân lực của các đơn vị trực tiếp làm công tác này còn hạn chế...

Cần có chương trình quốc gia để thu thập mẫu ADN từ người thân

Mới đây, tại cuộc họp Ban chỉ đạo cấp Nhà nước về xác định HCLS còn thiếu thông tin, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam đã chỉ đạo Bộ LĐ-TB&XH thống nhất với Viettel khẩn trương hoàn thiện Trung tâm lưu trữ CSDL ADN thuộc Đề án xác định HCLS còn thiếu thông tin trước ngày 30-6-2018. Bộ Quốc phòng khẩn trương hoàn thiện, trình ban hành quy trình xác định HCLS còn thiếu thông tin trước ngày 30-4-2018 và Bộ Công an khẩn trương thực hiện đầu tư, nâng cấp cơ sở giám định gen.

leftcenterrightdel
Nhân viên Viện Công nghiệp phần mềm và nội dung số Việt Nam đang kiểm tra chức năng tra cứu thông tin liệt sĩ trên website.

Các chuyên gia trong lĩnh vực sinh học cho hay, theo kinh nghiệm của nhiều nước, cần có chương trình quốc gia để kêu gọi, thu thập mẫu ADN của người thân. Qua đó, tạo ra CSDL về ADN của cả người thân và liệt sĩ giúp việc đối chiếu, xác định danh tính liệt sĩ dễ dàng hơn. Cùng với đó, cần có nguồn nhân lực trình độ kỹ thuật cao để thực hiện tốt quy trình giám định và sử dụng trang thiết bị hiện đại. 

Trong thời gian tới, Viện Công nghiệp phần mềm và nội dung số Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Quốc phòng và Bộ LĐ-TB&XH để hoàn thiện CSDL, tiếp tục tích hợp thêm dữ liệu nghĩa trang liệt sĩ. Đồng thời, viện sẽ đề xuất các giải pháp tích hợp, phân tích thông tin đến từ nhiều nguồn, kể cả các kênh thông tin qua mạng xã hội; xây dựng đồ thị tìm kiếm thông tin, huy động các nguồn lực cùng chung tay tìm kiếm HCLS. 

Bài và ảnh: LA DUY - NGUYỄN VŨ