Những con số đau lòng
Tháng 10-1980, Chính phủ Việt Nam sớm quyết định thành lập Ủy ban quốc gia điều tra các hậu quả chiến tranh hóa học của Mỹ ở Việt Nam, gọi tắt là Ủy ban 10-80 và ngày 1-3-1999 thành lập Ban chỉ đạo quốc gia khắc phục hậu quả chất độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam, gọi tắt là Ban chỉ đạo 33.
Những kết quả điều tra, nghiên cứu của Ủy ban 10-80 và Ban chỉ đạo 33 phối hợp với một số tổ chức trong và ngoài nước tiến hành cho thấy, 3 điểm ô nhiễm chất độc hóa học/dioxin nặng nhất là sân bay Đà Nẵng, sân bay Biên Hòa và sân bay Phù Cát. Đây là những căn cứ quân sự cũ mà quân đội Mỹ sử dụng trong các chiến dịch Ranch Hand và Pacer Ivy. Trong đó, khu vực sân bay Biên Hòa có lượng đất nhiễm lớn nhất với hơn 515.000m3; nồng độ ô nhiễm tìm thấy tại khu vực này lớn gấp 92 lần so với quy chuẩn cho phép đối với đất công nghiệp và thương mại.
Đối với con người, khoảng 4,8 triệu người Việt Nam bị phơi nhiễm chất độc da cam/dioxin. Theo số liệu do Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin cung cấp, hiện nay, trên toàn lãnh thổ Việt Nam ghi nhận hơn 3 triệu người là nạn nhân chất độc da cam/dioxin. Trong giai đoạn 1993-2006, Ủy ban 10-80 và Văn phòng Ban chỉ đạo 33 phối hợp với một số đối tác nước ngoài điều tra, nghiên cứu cho thấy, nồng độ dioxin cao nhất tìm thấy trong mẫu máu của người dân đánh bắt cá và tiêu thụ thực phẩm có nguồn gốc từ khu vực sân bay Đà Nẵng cao hơn 100 lần so với mức chuẩn quốc tế. Tại hai khu vực sân bay Biên Hòa và Phù Cát cũng phát hiện nồng độ dioxin trong máu của các đối tượng nghiên cứu...
Những di hại của chiến tranh trên đất nước Việt Nam thật vô cùng nặng nề.
Điểm sáng sân bay Đà Nẵng
Sau khi chiến tranh kết thúc, các cơ quan, đơn vị chức năng của Việt Nam như Bộ Quốc phòng, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Văn phòng Ban chỉ đạo 33, Ủy ban 10-80 đã chủ động phối hợp với các đối tác quốc tế như Công ty Hatfield-Canada, Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ tổ chức triển khai thực hiện các nghiên cứu, điều tra, khảo sát nhằm xác định vị trí, phạm vi và mức độ ô nhiễm chất độc hóa học/dioxin tại các khu vực bị phun rải, các khu căn cứ quân sự cũ của Mỹ tại Việt Nam nhằm đưa ra các giải pháp khắc phục, xử lý ô nhiễm phù hợp.
Tại sân bay Đà Nẵng, năm 2007, với sự tài trợ của Quỹ Ford, Văn phòng Ban chỉ đạo 33 phối hợp với Bộ Quốc phòng đã thực hiện bê tông hóa 6.900m2 đất nhiễm chất độc hóa học/dioxin tại khu trộn và nạp cuối đường băng để hạn chế sự phát tán ra xung quanh, xây dựng hệ thống bể lắng, lọc và đập tràn nhằm giảm thấp nhất lượng dioxin trước khi đổ vào hồ điều hòa. Trong giai đoạn 2012-2018, Bộ Quốc phòng Việt Nam phối hợp với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ hoàn thành xử lý 90.000m3 bùn, đất nhiễm dioxin, cô lập an toàn khoảng 50.000m3 bùn đất dưới ngưỡng cần xử lý. Tổng số vốn đầu tư cho dự án này là 110 triệu USD của Chính phủ Hoa Kỳ và vốn đối ứng 60 tỷ đồng của Chính phủ Việt Nam.
Kết thúc dự án, tháng 11-2018, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã bàn giao 32,4ha đất sau xử lý để phục vụ phát triển kinh tế-xã hội thành phố Đà Nẵng. Đây là một trong những điểm sáng trong quá trình xử lý ô nhiễm chất độc hóa học/dioxin ở Việt Nam.
Tại sân bay Biên Hòa, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã tiến hành cô lập khoảng 150.000m3 đất nhiễm độc hóa học/dioxin theo hai giai đoạn (2006-2010 và 2014-2017), tổng số vốn đầu tư khoảng 150 tỷ đồng.
Năm 2013, Văn phòng Ban chỉ đạo 33 phối hợp với Bộ Quốc phòng Việt Nam xây dựng công trình ngăn chặn lan tỏa tạm thời 10.000m2 đất nhiễm dioxin tại khu vực trước đây quân đội Mỹ thực hiện chiến dịch Pacer Ivy. Hoạt động này được thực hiện trong khuôn khổ dự án Xử lý môi trường các điểm nóng dioxin tại Việt Nam do Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) tài trợ thông qua Tổ chức phát triển LHQ (UNDP) trong giai đoạn 2011-2015.
Trong giai đoạn 2017-2019, Bộ Quốc phòng Việt Nam tổ chức thực hiện dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và tiền xử lý chất độc hóa học tại sân bay Biên Hòa với số kinh phí bảo đảm 270 tỷ đồng. Dự án được thực hiện nhằm chuẩn bị cho việc xử lý tổng thể dioxin tại sân bay này, trong đó gồm có các hạng mục như cải tạo đường vận chuyển phục vụ xử lý dioxin cả bên trong và bên ngoài sân bay; xây dựng công trình chống lan tỏa, cách ly khu vực bị ô nhiễm, như: Đập chắn bùn, tường rào cách ly, bãi tập kết bùn, đất nhiễm dioxin...
Năm 2018, Cục Khoa học quân sự Bộ Quốc phòng và Quân chủng Phòng không-Không quân đã ký kết các văn bản hợp tác với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ về xử lý dioxin tại sân bay Biên Hòa trong giai đoạn 2018-2023 với tổng số vốn ODA không hoàn lại mà Hoa Kỳ cam kết tài trợ là 183 triệu USD.
Chung tay giảm bớt nỗi đau
Theo Cục Người có công thuộc Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, tính đến năm 2018, khoảng 320.000 người hoạt động kháng chiến và con đẻ được xem xét xác nhận bị phơi nhiễm chất độc hóa học, trong đó có khoảng 159.000 người đã được hưởng chế độ ưu đãi. Ngoài chế độ trợ cấp, phụ cấp ưu đãi hằng tháng, những người này và con đẻ còn được bảo hiểm y tế, điều dưỡng phục hồi sức khỏe, ưu tiên trong tuyển sinh tạo việc làm, ưu đãi trong giáo dục đào tạo.
Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam đã tích cực tham gia các hoạt động chăm sóc, giúp đỡ nạn nhân, xây dựng những trung tâm nuôi dưỡng, xông hơi giải độc cho các nạn nhân, xây dựng nhà tình nghĩa, trợ cấp học bổng, trợ giúp việc làm, hỗ trợ vốn sản xuất, mua thẻ bảo hiểm y tế, khám bệnh và cấp thuốc miễn phí...
Trong bài trình bày tại hội thảo quốc tế do Học viện Quân y tổ chức tháng 11-2018, Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ cho biết, Chương trình hỗ trợ người khuyết tật Việt Nam giai đoạn 2015-2020 thực hiện tại 7 tỉnh của Việt Nam đã hỗ trợ người khuyết tật, trong đó có các nạn nhân chất độc da cam/dioxin, tiến hành các hoạt động mở rộng dịch vụ phục hồi chức năng, mở rộng dịch vụ xã hội (chăm sóc và dịch vụ tại nhà cho những trường hợp khuyết tật nặng, hỗ trợ xã hội và tâm lý), đẩy mạnh thực hiện chính sách, giảm kỳ thị và phân biệt đối xử...
(còn nữa)
YÊN BA (từ Washington, Hoa Kỳ)