Dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi) hiện đang giữ kỷ lục về thời gian chuẩn bị, cho ý kiến trước khi thông qua tại nhiệm kỳ Quốc hội này. Theo chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016, dự án luật được cho ý kiến tại kỳ họp thứ hai (tháng 11-2016). Nhưng do tính chất đặc biệt quan trọng và phức tạp của dự án luật, nên mãi đến kỳ họp thứ tư (tháng 11-2017), dự thảo mới được các ĐBQH cho ý kiến. Tại kỳ họp thứ năm, nhiều vấn đề quan trọng trong dự án luật được các ĐBQH thảo luận, tranh luận sôi nổi. Dự án luật cũng được thảo luận tại nhiều phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, phiên họp của Chính phủ và lấy ý kiến rộng rãi các tầng lớp nhân dân.

leftcenterrightdel
Quang cảnh kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV/ Ảnh minh họa/TTXVN.

Tại kỳ họp này, bên cạnh việc thảo luận về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN), báo cáo về công tác PCTN cũng được các ĐBQH quan tâm. Nhiều ĐBQH đánh giá cao thành quả của công tác PCTN thời gian qua. Tình hình tham nhũng đang từng bước được kiềm chế, đẩy lùi, góp phần quan trọng giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng lớn, nghiêm trọng được đưa ra xử lý, xét xử nghiêm minh, được xã hội và nhân dân quan tâm, đồng tình ủng hộ. Tuy nhiên, tham nhũng, lãng phí vẫn xảy ra ở nhiều lĩnh vực, nhiều cấp, nhiều ngành, thách thức nghiêm trọng đối với vai trò lãnh đạo của Đảng, đe dọa sự tồn vong của chế độ, kìm hãm sự phát triển của đất nước. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng tham nhũng có nhiều, trong đó có nguyên nhân quan trọng từ cơ sở pháp lý cho công tác này còn những "kẽ hở". Quy định về công khai, minh bạch chưa mang tính bao quát và thiếu các biện pháp bảo đảm thực hiện. Quy định về trách nhiệm giải trình chưa phù hợp dẫn đến khó thực hiện trên thực tế. Các quy định về xử lý trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra hành vi tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị mình chưa cụ thể, không khuyến khích được tính chủ động của người đứng đầu trong phòng ngừa, phát hiện hành vi tham nhũng. Các quy định về minh bạch tài sản, thu nhập chưa giúp kiểm soát được biến động về tài sản, thu nhập; việc xử lý người kê khai không trung thực hoặc không giải trình được một cách hợp lý về biến động tài sản, thu nhập chưa hiệu quả. Các quy định về cơ chế phát hiện tham nhũng thông qua hoạt động kiểm tra, kiểm toán Nhà nước, thanh tra Nhà nước và giám sát chưa phù hợp, chưa phát huy được vai trò, chức năng của mỗi cơ quan…

Các “kẽ hở” nói trên đã được các chuyên gia pháp luật và các ĐBQH chỉ ra và đề xuất các quy định mới trong dự án luật sửa đổi để hoàn thiện cơ sở pháp lý cho cuộc đấu tranh PCTN. Để những quy định mới này đi vào cuộc sống, tạo thành thứ "vắc-xin" ngăn ngừa căn bệnh tham nhũng của xã hội thì còn rất nhiều việc phải làm. Nhiệm vụ trọng tâm của Luật PCTN là xây dựng một cơ chế phòng ngừa tham nhũng toàn diện và sâu rộng. Theo đó, Luật PCTN (sửa đổi) phải góp phần xây dựng một cơ chế quản lý nhà nước, quản lý xã hội công khai, minh bạch để “không thể tham nhũng”; đồng thời, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ cho việc phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi tham nhũng để “không dám tham nhũng”. Thế nhưng cơ chế này chỉ phát huy hiệu quả tích cực khi các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật được ban hành đầy đủ. Vì thế, sau khi luật được ban hành, các nghị định, thông tư hướng dẫn thực hiện cần được các cơ quan chức năng hoàn thiện, bảo đảm tính đồng bộ trong thực tế.

Trước mắt, cần đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về Luật PCTN để mọi người dân đều hiểu và phát huy được sự tham gia tích cực, chủ động của người dân trong phát hiện hành vi tham nhũng. Bổ sung những nội dung mới về giáo dục liêm chính trong các cơ sở giáo dục, coi đó là nền tảng quan trọng hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, qua đó nhằm phòng ngừa tham nhũng trong xã hội.

Nếu xác định tham nhũng là “giặc nội xâm” thì phải huy động mọi lực lượng để diệt "giặc" này. Bởi vậy, cùng với hệ thống pháp luật đồng bộ, khoa học, để cuộc đấu tranh PCTN hiệu quả thì việc nâng cao chất lượng giám sát, phát huy sức mạnh của nhân dân là hết sức quan trọng. Vai trò, sức mạnh của nhân dân chính là loại "vắc-xin" hữu hiệu để phòng, chống căn bệnh tham nhũng.

ĐỖ PHÚ THỌ