Năm 1958, Bác có bài nói quan trọng về nhiệm vụ của những người thầy giáo với sự nghiệp giáo dục-đào tạo. Người căn dặn: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người. Chúng ta phải đào tạo ra những công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà”. Mỗi mùa xuân tới, những lời căn dặn của Bác lại càng thấm thía hơn với mỗi chúng ta.
Đất nước đang tăng tốc phát triển, với yêu cầu “phát triển nhanh và bền vững”. Để đạt được yêu cầu đó thì vấn đề đang đặt ra cấp thiết là phải phát huy được nguồn nhân lực của đất nước. Bởi mọi thứ tài nguyên đều hữu hạn, nhưng tài nguyên sáng tạo của con người thì vô hạn. Khi đưa ra lời khuyên để đất nước Việt Nam có thể phát triển bền vững, theo chiều sâu, hầu hết các nhà lãnh đạo, các chuyên gia quốc tế đều nhấn mạnh yếu tố con người và đề cao vai trò của giáo dục.
Nói đến vấn đề giáo dục, đào tạo con người cho đất nước có rất nhiều khía cạnh cần bàn, nhưng có lẽ cần quan tâm đến mấy vấn đề là: Đạo đức-nhân cách; yêu nước; biết làm việc; có khát vọng cống hiến; có khả năng tư duy, nhận thức đúng.
Tại sao lại phải đặt vấn đề đạo đức lên trên hết? Bởi vì đây là cái gốc căn bản để phân biệt con người tốt và con người xấu. Từ việc hình thành đạo đức, nhân cách của mỗi cá nhân thì mới có cơ sở để hình thành đạo đức của tập thể, của cộng đồng, của mỗi ngành nghề. Có ý kiến cho rằng, trong thời gian qua, do kinh tế phát triển nhanh nên đạo đức xã hội có dấu hiệu bị xuống cấp. Vấn đề này không thể kết luận vội vàng như vậy! Bởi nếu thế, tại sao nước Nhật Bản rất phát triển nhưng công dân Nhật Bản vẫn được thế giới nhìn nhận là những người tử tế? Tuy nhiên, khi kinh tế phát triển nhanh thì quan hệ đồng tiền, vật chất sẽ chi phối mạnh hơn. Chính vì thế, vấn đề giáo dục đạo đức càng cần phải được coi trọng.
Yếu tố yêu nước cần phải được đề cao, vì trong một thế giới ngày càng hội nhập, con người Việt Nam có thể sống và làm việc ở nhiều nơi trên thế giới thì yếu tố gắn kết họ với nhau, gắn kết với Tổ quốc chính là lòng yêu nước, yêu quê hương. Yếu tố biết làm việc rõ ràng là vô cùng quan trọng. Đó là bởi vì trong những năm qua, có không ít cử nhân ra trường nhưng không biết làm việc, trong khi những đòi hỏi về kiến thức và kỹ năng công việc ngày càng cao hơn. Việc giáo dục nghề nghiệp, năng lực chuyên môn cho con người Việt Nam phải đáp ứng được các tiêu chuẩn của quốc tế và trong đó cần quan tâm đào tạo tinh hoa, như vậy mới có được nhân lực chất lượng cao. Yếu tố có khát vọng cống hiến sẽ là yếu tố nâng tầm mỗi con người, để dù họ làm việc trong bất cứ lĩnh vực nào, dù là lao động chất xám hay lao động giản đơn thì cũng đều nỗ lực ở mức cao nhất và có tinh thần nỗ lực vì cái chung. Có khả năng tư duy, nhận thức đúng tưởng như là một yếu tố hơi rộng và trừu tượng nhưng thực ra là cụ thể và rất quan trọng. Bởi mỗi người trong xã hội cần phải có khả năng nhận thức đúng về bản thân mình, về vai trò, bổn phận của mình trong gia đình, trong xã hội, biết yêu cái đáng yêu và biết ghét cái đáng ghét, biết thế nào là đúng và thế nào là đủ. Có khả năng tư duy, nhận thức đúng thì mới hành động đúng, mới có đóng góp tích cực.
Khi nhắc đến giáo dục, đào tạo, Bác Hồ đề cao yếu tố giáo dục công dân. Có lẽ bởi vì, bất cứ ai trong xã hội, trước hết cũng là một công dân. Khi chúng ta giáo dục, đào tạo ra các thế hệ công dân tốt thì chắc chắn đất nước Việt Nam sẽ vững bền.
HỒ QUANG PHƯƠNG