Địa bàn xảy ra thiên tai thường ở vùng sâu, vùng xa, đường sá đi lại khó khăn, nên việc cơ động lực lượng làm công tác cứu hộ, cứu nạn đã bị ảnh hưởng không nhỏ. Mặc dù khi xảy ra thiên tai, tai nạn, các địa phương đã khẩn trương điều động lực lượng vũ trang và lực lượng tại chỗ đến cứu hộ, cứu nạn, nhưng cơ bản là để khắc phục hậu quả.
Lũ tràn qua đập tràn tại thị trấn Nà Phặc, huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn. Ảnh: TTXVN
Việc chủ động đề phòng, hạn chế tối đa thiệt hại do mưa lũ, sạt lở đất gây ra là vấn đề cần phải được tiếp tục cảnh báo. Thực tế thì từ nhiều năm qua, hệ thống báo chí, truyền thông liên tục cảnh báo tính chất nguy hiểm của mưa lũ, nhằm tạo nên ý thức cảnh giác cho nhân dân. Cấp ủy, chính quyền các địa phương cũng đã tích cực tuyên truyền và mở nhiều lớp tập huấn về công tác phòng, chống thiên tai... Nhưng dường như những việc làm đó là chưa đủ, do đó không đợt mưa lũ nào các địa phương không phải chịu những thiệt hại, mà phần lớn những thiệt hại đó xuất phát từ ý thức chủ quan.
Để hạn chế tối đa những thiệt hại do mưa lũ gây ra thì không ai có thể làm tốt hơn bản thân những người dân nằm trong các vùng chịu ảnh hưởng. Thế nên việc tiếp tục hướng dẫn cho người dân các kỹ năng phòng tránh và thích ứng với thiên tai là rất cần thiết, nhất là đối với các đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em, phụ nữ, người già... Đã có nhiều nước, kiến thức và kỹ năng phòng tránh thiên tai được đưa vào học đường, nhằm rèn luyện cho mỗi người khả năng nhận biết và khả năng tự bảo vệ trước sự nguy hiểm do thiên tai ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Sự bồi dưỡng thường xuyên, liên tục như thế giúp cho mỗi người có ý thức cảnh giác mang tính thường trực, từ đó tạo ra phản ứng có lợi trước những biểu hiện bất thường của thời tiết.
Ở nước ta, việc giáo dục học đường về phòng tránh thiên tai dường như chưa được chú trọng đúng mức, nên phần nào tạo ra sự lơ là, mất cảnh giác trong nhận thức và thái độ của mỗi người trước những dấu hiệu bất thường của thiên tai. Đó cũng là nguyên nhân quan trọng dẫn đến những thiệt hại không đáng có. Do đó, cần phải tăng thời lượng và cải tiến hình thức, nội dung giáo dục về phòng tránh thiên tai cho học sinh, nhất là học sinh thuộc các khu vực dễ bị ảnh hưởng như vùng sâu, vùng xa, vùng núi cao, ven biển v.v... Cần phải làm cho mỗi người đều có kiến thức cơ bản về phòng tránh thiên tai; trở thành kỹ năng sống.
Cùng với việc làm trên thì trước các đợt mưa lũ, cấp ủy, chính quyền và lực lượng chức năng các địa phương cần phải kiểm tra, rà soát những khu vực dễ bị ảnh hưởng, từ đó khuyến cáo người dân các biện pháp phòng tránh tức thì. Việc rà soát, quy hoạch dân cư các vùng dễ bị thiệt hại do mưa lũ cũng cần được tiến hành theo lộ trình hợp lý. Các địa phương phải xây dựng kế hoạch, phương án cả ngắn và dài hạn nhằm di chuyển những gia đình nằm ven các con sông, suối hay xảy ra lũ ống, lũ quét. Các hộ gia đình nằm trong khu vực đồi núi có kết cấu địa chất, nền đất yếu, hoặc đã có dấu hiệu sạt lở thì dứt khoát phải được xem xét di dời tới các vị trí an toàn trước khi các đợt mưa lũ đến.
Hiện nay, hiện tượng lũ ống, lũ quét, sạt lở đất xảy ra với mật độ ngày càng dày, thời gian ngắn, tính chất khốc liệt. Do đó muốn hạn chế những thiệt hại thì phải lấy phòng làm chính. Tinh thần đề phòng thiệt hại do mưa lũ gây ra phải được thấu suốt tới mọi người dân cả trước, trong và sau mưa lũ. Khi người dân đã thông hiểu, không còn lơ là chủ quan thì chính là đã hoàn tất khâu cuối cùng của việc phát huy được sức mạnh tổng hợp trong phòng, tránh thiên tai và chắc chắn sẽ giảm đáng kể những tổn thất do thiên tai, mưa lũ gây ra.
TRẦN VŨ