Lỗ hổng kiến thức pháp luật của cán bộ cấp xã, phường đang là vấn đề gây bức xúc trong dư luận ở nhiều địa phương, mà không chỉ riêng Hà Nội. Câu chuyện một số công chức phường 15 (quận Tân Bình) phá khóa nhà dân để vào nhà bắt 9 con gà Đông Tảo khiến dư luận bức xúc vừa qua là một ví dụ về sự lạm quyền và thiếu hiểu biết pháp luật, cho dù TP Hồ Chí Minh là một trong số ít địa phương đã sớm có chương trình bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho công chức cấp xã, phường từ hơn 10 năm trước (năm 2007). Tại Đồng Tháp cách đây hơn một năm, địa phương này sát hạch trình độ, năng lực đội ngũ công chức xã, phường thì có tới 20% không đạt yêu cầu, riêng ở thị xã Sa Đéc 49% không đạt yêu cầu, yếu nhất vẫn là mảng kiến thức pháp luật, thậm chí nhiều người không biết cả công việc tối thiểu như soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật hay không cả biết... đóng con dấu (!).
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Cấp xã là cấp gần gũi nhân dân nhất, là nền tảng của hành chính. Cấp xã làm được việc thì mọi việc đều xong xuôi”. Sở dĩ Người đánh giá như vậy vì công chức cấp xã, phường là cấp quan hệ trực tiếp với nhân dân, là nơi đầu tiên giải quyết các yêu cầu của nhân dân, tạo điều kiện cho nhân dân thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của mình đồng thời là nơi trực tiếp thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Song không vì thế mà giải quyết công việc ở xã, phường thì đơn giản, nhẹ nhàng hơn so với cấp hành chính cao hơn. Ngược lại, càng ở cấp cơ sở, gần dân thì những công việc giải quyết cho nhân dân càng nhiều hơn, cụ thể hơn, đòi hỏi sát sao hơn và mỗi công chức cần thiết phải được trang bị kiến thức, kỹ năng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, nhất là kiến thức kỹ năng về pháp luật. Khi công chức xã, phường yếu kém kiến thức pháp luật thì làm sao công việc có thể “xong xuôi”. Những vướng mắc, khiếu kiện, đơn thư vượt cấp kéo dài cũng phát sinh từ đây.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên một phần do quan niệm xã, phường là đơn vị hành chính cấp thấp nhất nên cũng là nơi trình độ, năng lực của công chức thấp nhất, còn nhiều người chưa được qua đào tạo nhất do ít được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, chuẩn hóa. Chính vì vậy, khi công chức tiếp xúc, xử lý công việc ban đầu chưa nắm rõ quy định, chưa hiểu pháp luật thì không thể giải quyết được yêu cầu chính đáng của người dân.
Để khắc phục tình trạng trên, Nghị quyết Trung ương 6 khóa XII của Đảng vừa qua đã chú trọng đề ra giải pháp, xác định phải “Sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật liên quan nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp xã và quy định khung số lượng cán bộ, công chức cấp xã cho phù hợp theo hướng xác định rõ vị trí việc làm, tiêu chuẩn chức danh, đặc thù của địa phương và bảo đảm giảm biên chế. Quy định và thực hiện nghiêm, thống nhất việc khoán chi phụ cấp cho người hoạt động không chuyên trách cấp xã và thôn, tổ dân phố”. Đây là chủ trương đúng cần sớm được hiện thực hóa, nhất là việc xác định rõ vị trí việc làm, tiêu chuẩn chức danh gắn với việc chuẩn hóa kiến thức, kỹ năng về pháp luật. Cùng với đó, các địa phương, trong triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 6, cần sớm có chương trình hành động và những đề án cụ thể để bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho công chức cấp xã, phường, làm sao để đội ngũ này gần dân nhất nhưng cũng nắm vững kiến thức pháp luật nhất, giải quyết tốt nhất những công việc dân cần, thiết thân nhất với đời sống hằng ngày của nhân dân.
CÔNG MINH