Quan hệ đối thoại ASEAN - Mỹ chính thức bắt đầu năm 1977. Hai bên thiết lập quan hệ đối tác tăng cường năm 2005.
Thời gian qua, quan hệ hợp tác giữa Mỹ và ASEAN phát triển trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị-an ninh đến kinh tế-thương mại, văn hóa-xã hội.
Về hợp tác chính trị-an ninh, Mỹ coi trọng quan hệ với ASEAN, coi quan hệ với ASEAN là một trọng tâm trong chiến lược tái cân bằng; ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình. Mỹ dành ưu tiên cao hỗ trợ ASEAN tăng cường năng lực bảo đảm an ninh, nhất là an ninh hàng hải trên cơ sở song phương cũng như thông qua diễn đàn khu vực. Hai bên cũng tích cực hợp tác trong các lĩnh vực chống khủng bố, chống phổ biến vũ khí hạt nhân, an ninh mạng, chống tội phạm xuyên quốc gia như khủng bố, buôn bán người…
Về hợp tác kinh tế-thương mại, Mỹ là một trong những đối tác thương mại và đầu tư hàng đầu của ASEAN. Năm 2014, tổng thương mại giữa ASEAN và Mỹ đạt 216 tỷ USD, chiếm 8,2% tổng thương mại của ASEAN và đầu tư của Mỹ vào ASEAN đạt 226 tỷ USD. Năm 2014, lượt khách du lịch Mỹ vào ASEAN đạt gần 3,2 triệu, chiếm 3,2% tổng khách du lịch đến ASEAN.
Về hợp tác văn hóa-xã hội, ASEAN khuyến khích Mỹ tăng cường quan hệ hợp tác về khoa học công nghệ, giáo dục và cấp học bổng cho các sinh viên ASEAN; thúc đẩy hợp tác đối phó dịch bệnh, hợp tác khu vực Mê Công, an ninh năng lượng, quản lý thiên tai và biến đổi khí hậu; giao lưu nhân dân và đẩy mạnh hợp tác đa dạng sinh học.
Hợp tác ứng phó với biến đổi khí hậu là một trong các nội dung hợp tác ưu tiên hiện nay của Mỹ đối với ASEAN. Tại HNCC ASEAN - Mỹ lần 2 (11-2014), ASEAN và Mỹ đã ra Tuyên bố chung về Biến đổi khí hậu, trong đó bao gồm nội dung Mỹ hỗ trợ ASEAN giảm thiểu và thích nghi với tác động của biến đổi khí hậu thông qua hỗ trợ thực hiện Kế hoạch Hành động ASEAN về ứng phó với biến đổi khí hậu.
Ngoài khuôn khổ quan hệ giữa Mỹ với ASEAN với Việt Nam là một quốc gia thành viên, quan hệ Việt - Mỹ thời gian qua đã đạt được những bước phát triển tích cực, theo cả chiều rộng và chiều sâu, ngày càng thực chất và mang tính chiến lược hơn.
Kể từ sau chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (7-2013) với việc xác lập khuôn khổ quan hệ “Đối tác toàn diện”, quan hệ hai nước đạt những tiến triển mới, thực chất trên nhiều lĩnh vực, cả về song và đa phương; sự quan tâm và hiểu biết lẫn nhau gia tăng. Hai bên đã cử nhiều đoàn cấp cao thăm lẫn nhau. Đặc biệt, trong chuyến thăm Mỹ lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (7-2015), hai bên ký “Tuyên bố tầm nhìn chung quan hệ Việt - Mỹ”, qua đó làm sâu sắc hơn quan hệ Đối tác toàn diện, định hướng quan hệ phát triển ổn định, thực chất hơn trong thời gian tới.
Từ năm 2005, Mỹ đã trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Kim ngạch thương mại hai chiều tăng trưởng liên tục ở mức hơn 20% trong những năm gần đây, đạt 36,6 tỷ USD năm 2014, trong đó Việt Nam luôn xuất siêu. Tính đến hết tháng 10-2015, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Mỹ đạt hơn 37,34 tỷ USD, tăng 23,3% so với cùng kỳ 2014, trong đó Việt Nam xuất siêu hơn 26 tỷ USD vào thị trường Mỹ.
Hai bên đã ký chính thức Hiệp định hợp tác sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân (HĐ 123) ngày 6-5-2014; bước đầu hợp tác về khoảng không vũ trụ...
Về giáo dục, du lịch, hợp tác đang trên đà phát triển, năm 2015 có khoảng 17.000 sinh viên, thực tập sinh Việt Nam đang theo học tại Mỹ, đứng đầu trong số các nước Đông Nam Á, đứng thứ 8 trong số các nước có nhiều sinh viên học tập tại Mỹ. Tám tháng đầu năm 2015, lượng khách du lịch Mỹ đến Việt Nam đạt hơn 336,8 nghìn lượt (tăng 6,2% so với cùng kỳ năm ngoái), xếp thứ tư sau Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản.
Tại HNCC ASEAN - Hoa Kỳ lần thứ 3 tại Cu-a-la Lăm-pơ (Kuala Lumpur), Ma-lai-xi-a (Malaysia) tháng 11-2015, ASEAN và Hoa Kỳ đã quyết định nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược và thông qua Kế hoạch Hành động giai đoạn 2016-2020 triển khai Đối tác chiến lược ASEAN - Hoa Kỳ. Nhân dịp này, Tổng thống B.Ô-ba-ma đã chính thức mời Lãnh đạo các nước ASEAN tham dự HNCC ASEAN - Hoa Kỳ tại bang Ca-li-pho-ni-a, Hoa Kỳ vào ngày 15 và 16-2-1016.
HNCC ASEAN - Hoa Kỳ lần này có ý nghĩa đặc biệt vì là Hội nghị quốc tế quan trọng đầu tiên trong năm 2016 của ASEAN và là HNCC đầu tiên giữa ASEAN và một nước đối tác ngay sau khi ASEAN hình thành Cộng đồng. Đây cũng là lần đầu tiên HNCC ASEAN - Hoa Kỳ được tổ chức tại Hoa Kỳ. Hội nghị thể hiện sự coi trọng của cả hai bên đối với quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Hoa Kỳ và sẽ bàn về phương hướng và biện pháp triển khai quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN - Hoa Kỳ, đưa hợp tác đi vào thực chất và cụ thể hơn, đồng thời sẽ trao đổi về các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm.
Chúng ta tin tưởng chắc chắn chuyến tham dự HNCC đặc biệt ASEAN - Hoa Kỳ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng sẽ thành công tốt đẹp, mở ra một trang mới trong quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với Hoa Kỳ nói riêng và giữa ASEAN với Hoa Kỳ nói chung.
QĐND