Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN (HNCC) lần thứ 12 ở Philippines hồi tháng 1-2007, Nhật Bản đã đề xuất Chương trình quan hệ đối tác Nhật Bản-Mê Công, tập trung vào ba lĩnh vực ưu tiên: Hội nhập kinh tế tiểu vùng (cải thiện kết cấu hạ tầng, tăng cường liên kết khu vực…; mở rộng thương mại-đầu tư giữa Nhật Bản với khu vực Mê Công; theo đuổi các giá trị phổ cập và mục tiêu chung của khu vực (xóa đói, giảm nghèo, mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, kiểm soát dịch bệnh, bảo vệ môi trường…). Cho tới nay, Nhật Bản và các nước Mê Công, gồm: Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam đã tiến hành 9 HNCC, 11 Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao và 10 Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế.
HNCC Hợp tác Mê Công-Nhật Bản lần này đánh dấu 10 năm hình thành và phát triển của cơ chế hợp tác Mê Công-Nhật Bản và 3 năm triển khai chiến lược Tokyo 2015 với những kết quả nổi bật trong các lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng, bảo vệ môi trường, quản lý thiên tai, ứng phó biến đổi khí hậu, giao lưu nhân dân… Ngay từ khi hợp tác Mê Công-Nhật Bản hình thành, Việt Nam đã tham gia tích cực vào cơ chế hợp tác này. Sau 10 năm hợp tác, với những đóng góp hiệu quả và tích cực, Việt Nam đã ngày càng thể hiện vai trò, có tiếng nói quan trọng trong nhiều vấn đề lớn của hợp tác Mê Công-Nhật Bản. Các bộ, ngành và địa phương của Việt Nam đã tham gia vào hơn 100 dự án, nổi bật là các dự án xây dựng cảng nước sâu Lạch Huyện, nhà ga số 2 sân bay Nội Bài, nhà máy nhiệt điện Ô Môn, Nghi Sơn 2, xây dựng và vận hành hệ thống thông quan điện tử, nâng cao năng lực sản xuất vắc xin sởi và Rubella. Việt Nam cũng đã kiên trì thúc đẩy và đưa vấn đề hợp tác nguồn nước sông Mê Công trở thành một nội dung quan trọng của hợp tác, gắn kết cơ chế Mê Công-Nhật Bản với Ủy hội sông Mê Công (MRC).
Trong khi đó, quan hệ Việt Nam và Nhật Bản phát triển nhanh chóng những năm gần đây. Nhật Bản là quốc gia đầu tiên trong Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) đón Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam tới thăm vào năm 1995, thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam vào năm 2009, công nhận quy chế kinh tế thị trường của Việt Nam vào năm 2011 và mời Việt Nam tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G7 mở rộng vào tháng 5-2016.
Năm 2014, Việt Nam và Nhật Bản thiết lập quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á, đánh dấu bước phát triển quan trọng trong quan hệ song phương. Quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng Việt Nam-Nhật Bản đang phát triển vượt bậc trong tất cả lĩnh vực; giao lưu, tiếp xúc cấp cao được thực hiện thường xuyên, góp phần tăng cường tin cậy chính trị giữa hai nước. Nhật Bản hiện là nước cung cấp viện trợ phát triển chính thức (ODA) lớn nhất, đối tác lớn thứ hai về đầu tư trực tiếp nước ngoài, đối tác lớn thứ ba về du lịch và đối tác lớn thứ tư về thương mại của Việt Nam. 8 tháng đầu năm 2018, tổng kim ngạch thương mại giữa hai nước đạt 24,52 tỷ USD, tăng 13,7% so với cùng kỳ năm 2017. Hai nước cũng phối hợp chặt chẽ, hiệu quả tại các diễn đàn đa phương, như: Liên hợp quốc, Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn hợp tác Á-Âu (ASEM) và các cơ chế mở rộng của ASEAN. Năm 2018 là năm kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Nhật Bản (21-9-1973/21-9-2018) và năm bắt đầu nhiệm kỳ Việt Nam làm nước điều phối quan hệ ASEAN-Nhật Bản (tháng 8-2018/tháng 8-2021)
Việc Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và phu nhân dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự HNCC Hợp tác Mê Công-Nhật Bản lần thứ 10 và thăm Nhật Bản một lần nữa khẳng định sự tham gia tích cực cũng như cam kết của Việt Nam đối với cơ chế hợp tác này, đồng thời thể hiện sự coi trọng quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng với Nhật Bản. Chúng ta tin tưởng rằng chuyến tham dự HNCC Hợp tác Mê Công-Nhật Bản lần thứ 10 và thăm Nhật Bản của Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam sẽ thành công tốt đẹp, mở ra những cơ hội mới cho hợp tác Mê Công-Nhật Bản, cũng như đưa quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng Việt Nam-Nhật Bản sang giai đoạn phát triển mới, toàn diện và thực chất hơn.
QĐND