Thành Phố Một Ngàn
Sân bay quốc tế Ivato ở thủ đô Antananarivo của Madagascar đón chuyên cơ chở Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Phu nhân và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Hội nghị cấp cao lần thứ 16 Cộng đồng các nước nói tiếng Pháp vào lúc mờ sáng ngày 25-11 theo giờ Madagascar. Trong lịch sử của mình, có lẽ sân bay này chưa bao giờ lại đón đông khách VIP như vậy: Trong dịp này, sân bay này đón mấy chục đoàn đại biểu cấp cao đại diện cho các thành viên Cộng đồng Pháp ngữ tới đây dự Hội nghị. Trong đó có ba chục đoàn là cấp Chủ tịch nước, Tổng thống, Thủ tướng.
Được thành lập từ những năm đầu của thế kỷ 17 bởi Nhà vua Andriajaka, thủ phủ của Madagascar, thoạt tiên mang tên Analamanga (Rừng Xanh), nằm ở miền trung của hòn đảo lớn nhất châu Phi này. Khi tổ chức đánh chiếm thành phố từ tay tộc người Vazimba rồi chọn nơi này làm thủ đô, Nhà vua Andriajaka đã sử dụng đúng 1000 người lính, những người sau đó được bố trí tại những địa điểm canh phòng và bảo vệ cho thành phố. Đến đời vua sau đã đổi tên thành phố thành “Antananarivo” nghĩa là “Thành Phố Một Ngàn” để vinh danh những người lính đầu tiên của vua Andriajaka.
Những người châu Âu đầu tiên đặt chân tới Antananarivo vào năm 1820 qua một phái bộ của người Anh tới đây để mở trường học, rồi sau đó mở mang các ngành công nghiệp ở đây. Do dân số tăng, thành phố liên tục được mở rộng ra các ngọn đồi xung quanh, với vùng lõi nằm ở khu vực cao nhất của thành phố, nơi tập trung các dinh thự, trường học, chợ búa.
Vào tháng 9-1894, người Pháp xâm chiếm Antananarivo, đổi tên nó thành Tatanarive và tiếp tục mở rộng thành phố với tốc độ rất nhanh, xây dựng hệ thống đường bộ, đường sắt nối trung tâm thành phố với các khu vực xa xôi ở Madagascar. Chính thời kỳ thuộc địa của Pháp này, kéo dài cho tới khi Madagascar độc lập vào năm 1960, đã khiến những dấu ấn của nước Pháp in đậm không chỉ ở kiến trúc mà còn cả trong văn hóa, ngôn ngữ của Madagascar.
Vì thế, cũng thật thích hợp khi Madagascar trở thành nước chủ nhà tổ chức Hội nghị cấp cao lần thứ 16 Cộng đồng Pháp ngữ và thủ đô Antananarivo là nơi tụ hội của các đoàn đại biểu cấp cao đại diện cho 80 thành viên của khối Pháp ngữ.
Cuộc gặp lịch sử và một cộng đồng đặc biệt
Trong buổi gặp Chủ tịch nước Trần Đại Quang chiều 25-11 ở Phủ Tổng thống Madagascar, Tổng thống Hery Rajaonarimampianina nhấn mạnh, việc Chủ tịch nước Trần Đại Quang tới Madagascar nhân dịp Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 16 là một sự kiện lịch sử.
Lý do là bởi mặc dù có những sự ủng hộ lẫn nhau trong quá khứ cũng như đã có nhiều mối quan hệ hợp tác nhưng đây là lần đầu tiên một Chủ tịch nước Việt Nam tới Madagascar. Trong trái tim của nhiều người dân Madagascar, nước Việt Nam gắn liền với những cái tên như Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp.
Ở trung tâm thủ đô Antananarivo, bức tượng đồng Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt trên bệ đá hoa cương cao 3,5 mét sừng sững như một dấu mốc về quan hệ hữu nghị Việt Nam-Madagascar, về sự quý trọng mà người dân Madagascar dành cho nhà lãnh đạo của các mạng Việt Nam.
Chủ tịch nước Trần Đại Quang và Phu nhân cùng con em các gia đình Madagasca gốc Việt bên tượng đài Bác Hồ.
Ngay sau cuộc gặp với Tổng thống Madagascar ở Phủ Tổng thống, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã đi thẳng ra quảng trường mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh, nơi có đặt bức tượng để đặt vòng hoa tưởng niệm. Giữa trưa nắng, đông đảo bà con người Madagascar gốc Việt vây kín quanh Chủ tịch nước trước tượng đài. Trước sự nồng nhiệt của bà con, Chủ tịch nước Trần Đại Quang chia sẻ sự xúc động khi lần đầu tiên đặt chân đến đảo quốc Madagascar xa xôi. Chủ tịch nước mong bà con hãy hướng về Tổ quốc, bởi Tổ quốc cũng không bao giờ quên bà con!
Rồi trong buổi gặp chính thức sau đó ở cơ quan lãnh sự, Chủ tịch nước một lần nữa nhấn mạnh rằng người Madagascar gốc Việt là một cộng đồng đặc biệt.
Đặc biệt là bởi vì khác với hầu hết các cộng đồng người Việt ở các nước khác, khoảng 400 người gốc Việt hiện sống tại Madagascar là hậu duệ của những người lính thợ Việt Nam bị Pháp đưa qua châu Phi hồi chiến tranh thế giới thứ hai. Những người hiện nay là thế hệ thứ hai, thứ ba, thậm chí là thế hệ thứ tư của những người lính thợ năm xưa. Nhiều người trong số họ không còn nói được tiếng Việt nữa nhưng ánh mắt vẫn sáng lên, tay vẫn đặt lên ngang ngực khi nghe quốc ca Việt Nam bên tượng đài Bác Hồ. Việt Nam và Madagascar gắn kết với nhau bởi từng cùng là thuộc địa, bởi đã ủng hộ lẫn nhau trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, bởi những con người trong cộng đồng gốc Việt ấy.
Và còn vì đều là những thành viên của Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp, hay còn gọi là Cộng đồng Pháp ngữ.
Thông điệp từ Việt Nam
Từ sáng kiến của cố Tổng thống Senegale Leopol Sedar Sengor, đầu những năm 60 đã bắt đầu dấy lên phong trào vận động thành lập một Cộng đồng các nước có sử dụng tiếng Pháp với mục đích tăng cường các mối quan hệ văn hóa, khoa học và kỹ thuật.
Ngày 20-3-1970, Cơ quan hợp tác văn hóa và kỹ thuật (ACCT), hiện là OIF, được thành lập. Do đó, Cộng đồng Pháp ngữ đã lấy ngày 20-3 là ngày Quốc tế Pháp ngữ.
Hiện Cộng đồng có tổng cộng 80 thành viên và quan sát viên thuộc 5 châu lục, trong đó, tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức, hoặc duy nhất hoặc cùng với một số ngôn ngữ khác, tại 32 nước và chính phủ thành viên.
Nước CHXHCN Việt Nam gia nhập Cơ quan hợp tác văn hóa và kỹ thuật vào năm 1979.
Kể từ đó cho đến nay, Việt Nam và các nước trong Cộng đồng Pháp ngữ đã có những mối quan hệ chặt chẽ với các nước trong Cộng đồng. Trong chuyến thăm Việt Nam vào tháng 10-2016, Tổng Thư ký Pháp ngữ Michaelle Jaen cho rằng Việt Nam là một đối tác tin cậy và quan trọng của nhiều nước thành viên tại khu vực Châu Phi và khẳng định Cộng đồng Pháp ngữ sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp khởi nghiệp, nhất là thanh niên và phụ nữ, thực hiện các chính sách cải cách về thuế và tài chính, kết nối các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp Châu Phi. Bà Michaelle Jaen đánh giá cao cách tiếp cận của Việt Nam trong việc thúc đẩy hợp tác cùng có lợi, bền vững và đoàn kết, thể hiện rõ nét trong các dự án hợp tác của các doanh nghiệp Việt Nam tại một số nước Pháp ngữ.
Chuyến tham dự Hội nghị Cấp cao Pháp ngữ lần thứ 16 của Chủ tịch nước Trần Đại Quang khẳng định Việt Nam hết sức coi trọng mối quan hệ với Cộng đồng Pháp ngữ. Là thành viên tích cực và có trách nhiệm của Cộng đồng Pháp ngữ, Việt Nam đã chủ động tham gia vào việc triển khai các chiến lược, chương trình hợp tác của Cộng đồng, đóng góp quan trọng vào việc củng cố tình đoàn kết và sự thống nhất nội khối, mở rộng hợp tác giữa các nước thành viên, qua đó góp phần vào sự thịnh vượng chung.
Từ trên Diễn đàn của Cộng đồng Pháp ngữ, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã gửi thông điệp đến với thế giới, về trách nhiệm của Cộng đồng Pháp ngữ, ưu tiên thúc đẩy hợp tác, tăng cường đoàn kết vì hòa bình, ổn định và phát triển bền vững. Chủ tịch nước Trần Đại Quang khẳng định trong thế giới đầy biến động ngày nay, không một quốc gia nào, dù lớn hay nhỏ, giàu hay nghèo, có thể đơn phương đối phó hiệu quả với các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, mà cần có sự đoàn kết thống nhất, hợp tác chặt chẽ giữa các nước Pháp ngữ và cả cộng đồng quốc tế.
Vâng, chúng ta là một cộng đồng! Và với tư cách một Cộng đồng, Việt Nam cùng các thành viên Pháp ngữ sẽ vượt qua được những trở ngại để cùng tiến về phía trước.
Bài và ảnh: VĂN YÊN (từ Antananarivo, Madagascar)