Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, từ cuối năm 2018, giá lúa tươi (IR50404) tại ruộng có dấu hiệu sụt giảm. Đầu tháng 2-2019 sụt xuống 4.200-4.400 đồng/kg; loại thóc hạt dài (OM 504) giảm còn 4.500 đồng/kg. Khối lượng gạo xuất khẩu tháng 1-2019 sụt giảm cả về giá, khối lượng và giá trị. Nguyên nhân được đánh giá là một số thị trường vẫn còn lượng gạo dư của năm 2018 nên chưa có nhu cầu nhập khẩu trong đầu năm. Sau Tết Kỷ Hợi 2019, các doanh nghiệp đã giao hàng vào tháng 12-2018 chưa chủ động giao hàng theo các hợp đồng, hệ thống thương lái chưa vào cuộc mạnh mẽ. Thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam là Trung Quốc đã xuất hiện thách thức mới...

Sau khi lắng nghe ý kiến các đại biểu, kết luận cuộc làm việc, Thủ tướng nhấn mạnh tinh thần việc gì có lợi cho người dân thì cố gắng làm và nêu rõ, các biện pháp đưa ra là biện pháp thị trường bình thường, chứ không phải phi thị trường. Nhà nước không can thiệp vào thị trường để bảo đảm hoạt động thị trường bình thường, theo quy luật giá trị. Tuy nhiên, trách nhiệm của Nhà nước là làm sao người dân có lợi ích tốt nhất trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được pháp luật cho phép.

Để giải quyết vấn đề giá lúa thấp hơn so với cùng kỳ mặc dù người nông dân vẫn có lãi (nhưng mức lãi rất thấp), Thủ tướng nhất trí với kiến nghị của Bộ NN&PTNT và các bộ, ngành liên quan. Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính chỉ đạo phải mua sớm, mua đủ lượng gạo và lúa dự trữ mà kế hoạch Nhà nước đã giao, bao gồm 200.000 tấn gạo và 80.000 tấn thóc. Các tổng công ty lương thực Nhà nước thực hiện đúng Nghị định số 157, mua dự trữ 5% theo quy định; khẩn trương thực hiện sớm các kế hoạch xuất khẩu gạo.

Cùng với việc này, Thủ tướng đề nghị Bộ NN&PTNT làm việc với Bộ Tài chính thống nhất chủ trương, biện pháp thu mua gạo để hỗ trợ cho các hộ dân trồng rừng ngay trong mùa xuân này. Ngân hàng Nhà nước có trách nhiệm xem xét tăng hạn mức tín dụng cho các doanh nghiệp thu mua gạo và coi đây là chủ trương của Chính phủ nhằm bảo đảm vốn cho việc thu mua, như định hướng tín dụng mà Thủ tướng Chính phủ đã kết luận tại Hội nghị toàn quốc về ngân hàng. Đó là ưu tiên cho lĩnh vực xuất khẩu và nông nghiệp, nông thôn. Cả 2 lĩnh vực này đều trong nhóm tín dụng ưu đãi mà Chính phủ đã đưa ra tại chính sách phát triển tín dụng năm 2018-2019.

Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp Nhà nước và 2 tổng công ty lương thực có chủ trương cụ thể bằng các nguồn lực khác nhau chỉ đạo mua kịp thời, sớm nhất lúa gạo cho người dân. Bộ Công Thương tiếp tục cùng Bộ NN&PTNT tìm thị trường mới để tiêu thụ lúa dài hơi hơn cho người dân, nhất là khi chúng ta đã tham gia một số hiệp định thương mại mới.

Với những giải pháp trên, Thủ tướng giao Bộ NN&PTNT chủ trì, ngay đầu tuần tới họp với UBND các tỉnh, thành phố, các doanh nghiệp có liên quan, cũng như Ngân hàng Nhà nước… để thúc đẩy xử lý vấn đề mua lúa, gạo của nông dân. Các bộ, địa phương giám sát việc thu mua để bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân. Cùng với đó, Bộ NN&PTNT, các địa phương phải triển khai mạnh mẽ hiệu quả đề án tái cơ cấu ngành lúa gạo để có gạo ngon, gạo tốt, chất lượng cao, gạo dược liệu, gạo chữa bệnh, gạo mang thương hiệu của Việt Nam ngày càng phổ cập. Hiệp hội Lương thực Việt Nam cần nắm kỹ tình hình, có cơ chế đề xuất, báo cáo kịp thời với cơ quan quản lý Nhà nước để có giải pháp tránh bị động, không để tình trạng trung gian ép giá nông dân.

QUỲNH DƯƠNG