Cùng tham dự có các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng: Phạm Minh Chính, Trưởng ban Tổ chức Trung ương; Nguyễn Văn Bình, Trưởng ban Kinh tế Trung ương.
Cần những đột phá về thể chế, tư duy quản lý
Đây là lần thứ ba Diễn đàn Kinh tế Việt Nam được tổ chức. Trải qua hai kỳ diễn đàn (năm 2017 và 2018), rất nhiều gợi ý về chính sách đã được tiếp thu và trở thành những chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, được thực thi có hiệu quả, đóng góp vào kết quả tăng trưởng của nền kinh tế trong thời gian vừa qua. Diễn đàn lần này được tổ chức thành 3 hội thảo chuyên đề, gồm: Quản trị huy động vốn và phát triển cơ sở hạ tầng hiệu quả; Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu và củng cố an ninh năng lượng bảo đảm phát triển bền vững; Định hướng phát triển nền kinh tế số trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0. Và quan trọng nhất là có một phiên tổng thể đối thoại chính sách cấp cao với chủ đề "Kinh tế Việt Nam năm 2018 và triển vọng năm 2019: Củng cố nền tảng cho tăng trưởng nhanh và bền vững".
Có thể nói rằng, các chủ đề của diễn đàn đã chọn đúng điểm nút trong phát triển hiện nay, không chỉ đối với nền kinh tế Việt Nam mà đối với cả nền kinh tế thế giới, do đó thu hút sự trao đổi rất hứng khởi của các diễn giả. Các đại diện của Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Ngân hàng Phát triển châu Á đều ấn tượng với tốc độ phát triển kinh tế cao hàng đầu thế giới của Việt Nam năm qua và các nhà đầu tư quốc tế đều quan tâm đến thị trường Việt Nam.
Trong phiên thảo luận chính sách, trả lời câu hỏi về những động lực tăng trưởng mới của Việt Nam trong thời gian tới, đồng chí Nguyễn Văn Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Kinh tế Trung ương cho rằng, phát triển nhanh và bền vững là chủ trương xuyên suốt của Đảng và Nhà nước Việt Nam, trong đó đã xác định 3 đột phá chiến lược để phát triển, là: Thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực.
Đồng chí Nguyễn Văn Bình cho rằng, trong thế giới phẳng, các quốc gia không phải hơn nhau về lực lượng vật chất mà là ở thế chế. Các nước cạnh tranh với nhau bằng thể chế. Có thể chế tốt sẽ thu hút được nhà đầu tư, thu hút được khoa học và công nghệ toàn cầu. Đó là yếu tố cần cho phát triển nhanh và bền vững. Vậy cần những thể chế gì? Theo đồng chí Nguyễn Văn Bình, cần phải xây dựng được một môi trường pháp lý phù hợp, trong đó có môi trường pháp lý cho kinh tế số. Thời gian qua đã có mâu thuẫn về khuôn khổ pháp lý khi kinh tế số bắt đầu hình thành. Nếu không có khuôn khổ pháp lý thì không có các công ty tài chính công nghệ (Fintech) nào có thể hoạt động tại Việt Nam, hay là những va chạm giữa mô hình taxi công nghệ Grab và taxi truyền thống cần phải có lời giải pháp lý. Thứ nữa là hạ tầng phát triển chưa đáp ứng yêu cầu nên chi phí logistic còn quá cao. Nhu cầu năng lượng của nền kinh tế Việt Nam là rất lớn. Từ nay đến năm 2030, Việt Nam cần 130 tỷ USD để đầu tư cho điện. “Chúng ta lấy đâu ra nguồn lực lớn đó”, đồng chí Nguyễn Văn Bình đặt câu hỏi. Rồi muốn có CMCN 4.0 thì phải có hạ tầng CNTT phát triển, phải có 5G. Thứ ba là về nguồn nhân lực. Đồng chí Nguyễn Văn Bình cho rằng, trong thời gian tới, phải làm cho khoa học và công nghệ trở thành một động lực, một đột phá cho tăng trưởng. Muốn vậy, phải đổi mới một cách toàn diện giáo dục và đào tạo để nhanh chóng bắt kịp CMCN 4.0.
Đồng chí Nguyễn Văn Bình cho rằng, để thực hiện được 3 đột phá đó, chúng ta phải phát huy hiệu quả của mọi thành phần kinh tế, trong đó, kinh tế tư nhân phải được quan tâm tạo điều kiện phát triển để trở thành động lực quan trọng trong nền kinh tế.
Tại diễn đàn, vấn đề đột phá trong tư duy quản lý, trong chính sách được đặt ra, nhất là trong bối cảnh các loại hình kinh doanh mới của cuộc CMCN 4.0 xuất hiện ngày càng nhiều. Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, cần phải có một tư duy quản lý mới, đó là cái gì mới, chưa biết quản lý thế nào thì cứ cho phát triển trong một khoảng thời gian, một không gian nhất định để nó tự bộc lộ tất cả các ưu điểm, khuyết điểm. “Phải chấp nhận cái mới, các mô hình kinh doanh mới, thúc đẩy cái mới. Có thể sẽ ảnh hưởng đến cái truyền thống nhưng nó sẽ hiệu quả hơn. Khuyết điểm của nó chắc cũng sẽ không nhiều như lúc nhà quản lý tự hình dung ban đầu”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Tập đoàn FPT cho rằng, cộng đồng tư nhân rất hào hứng với các luận điểm cải cách thể chế mà Chính phủ đưa ra trong thời gian qua. Ông đặc biệt ấn tượng với tư duy quản lý của Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng. Tư duy quản lý đó vượt cả mong đợi của cộng đồng tư nhân, và nếu chỉ một phần được thực hiện thì doanh nghiệp tư nhân sẽ rất phát triển. Theo ông Trương Gia Bình, để phát triển kinh tế số thì Chính phủ và Bộ TT&TT phải sẵn sàng đập bỏ tình trạng cát cứ về dữ liệu, nếu không có dữ liệu thì không có trí tuệ nhân tạo được, không thể có nền kinh tế số được.
Giáo dục là quan trọng hàng đầu
Các ý kiến tại hội nghị đều đánh giá yếu tố con người có vai trò quan trọng nhất trong việc phát triển nền kinh tế số. Điều này đặt ra vai trò vô cùng quan trọng của giáo dục.
Theo Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng, để phát triển kinh tế số thì phải coi trọng việc đào tạo nhân lực, trong đó đào tạo tiếng Anh và công nghệ thông tin (IT) phải là bắt buộc và nâng cao hiệu quả hơn nữa. Các trường đại học phải đẩy nhanh đào tạo lại và đào tạo thêm cho nguồn nhân lực hiện tại. Việc đào tạo lại phải tiến hành liên tục, mỗi khóa chỉ cần từ 6 tháng đến một năm để giải quyết vấn đề thiếu nhân lực cho nền kinh tế số.
Trước câu hỏi của TS Vũ Thành Tự Anh, giảng viên cao cấp Đại học Fulbright Việt Nam, về việc chất lượng của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước hiện nay không theo kịp với sự phát triển của tri thức trong xã hội, trong khi đó vẫn đang xảy ra hiện tượng "chảy máu chất xám" trong cơ quan nhà nước, đồng chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tổ chức Trung ương cho rằng, điều cần quan tâm nhất là phải xây dựng con người Việt Nam biết làm việc tốt, có đức, có tài, có văn hóa, đáp ứng các yêu cầu phát triển hiện nay. Việc con người đó lựa chọn làm việc ở đâu là quyền của họ. “Không nên quá lo về vấn đề chảy máu chất xám, vì có người ra thì lại có người vào hệ thống nhà nước”, đồng chí Phạm Minh Chính nói. Theo đồng chí, Đảng và Nhà nước có các chính sách thu hút như như cơ chế thi tuyển, đề bạt, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử một cách dân chủ công khai, minh bạch. Vừa qua, một số bộ ngành, địa phương tổ chức tốt việc thi tuyển các chức danh quản lý. Chế độ chính sách về nhà ở và chính sách về tiền lương cho cán bộ, công chức cũng đang được tiếp tục nghiên cứu và áp dụng phù hợp. Một điều nữa mà Trưởng ban Tổ chức Trung ương nhấn mạnh đó là phải siết chặt kỷ cương công vụ nhưng cũng phải tạo cơ chế để cán bộ dám nghĩ, dám làm để làm tốt nhiệm vụ.
Tận dụng tốt các hiệp định thương mại đã được ký kết
Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung tác động bất lợi đến nền kinh tế thế giới, tuy nhiên nền kinh tế Việt Nam vẫn đạt tốc độ tăng trưởng cao. Ông Jonathan Dunn, Trưởng đại diện Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tại Việt Nam rất ấn tượng với điều này. “Việt Nam đã cho thấy nội lực và khả năng chống chịu trước các yếu tố bất lợi từ bên ngoài”, ông Jonathan Dunn nói. Đồng thời ông cho rằng, Việt Nam có thể tiếp tục được hưởng lợi từ xu hướng chuyển dịch về vốn, nguồn lực từ các quốc gia khác vào Việt Nam. Sự sụt giảm xuất khẩu của các nước khác trong khu vực đó là cơ hội cho Việt Nam.
Trong các ưu điểm điều hành kinh tế của Việt Nam, nhiều đại biểu đánh giá cao việc Việt Nam là nước tích cực hàng đầu châu Á trong việc tham gia các hiệp định thương mại song phương và đa phương. Đại sứ Bruno Angelet, Trưởng phái đoàn liên minh Châu Âu (EU) tại Việt Nam cho rằng, nếu ký được Hiệp định thương mại Việt Nam - EU (EVFTA) vào trước tháng 5 thì rất có lợi cho phát triển của Việt Nam năm 2019. Vấn đề là Việt Nam cần tận dụng tốt các FTA đã được ký kết.
Để phát triển nhanh và bền vững thì vấn đề phát triển bao trùm, không để người dân vùng sâu, vùng xa, người nghèo bị bỏ lại phía sau được đặt ra. Cùng với đó là việc sử dụng năng lượng sạch để bảo đảm vấn đề môi trường. Ông John Kerry, cựu Ngoại trưởng Mỹ, Chủ tịch danh dự Quỹ Hòa bình quốc tế Carnegie cho rằng, cần có lộ trình để dần thay thế nhiệt điện than, không nên vì giá rẻ mà phát triển nhiệt điện than vì ảnh hưởng tới sức khỏe người dân và môi trường.
Ưu tiên chính sách cho đầu tư vào nhân lực và hạ tầng thông minh
Phát biểu tại diễn đàn, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao sáng kiến và nỗ lực của Ban Kinh tế Trung ương cùng phối hợp với các cơ quan của Chính phủ tổ chức Diễn đàn Kinh tế Việt Nam-diễn đàn thường niên quan trọng. Trong chiến lược tăng trưởng nhanh và bền vững, Chính phủ Việt Nam đã xác định 3 trụ cột quan trọng trong mọi chính sách và mô hình phát triển bao gồm: Kinh tế, xã hội và môi trường. Đó là nguyên tắc “3 trong 1” của sự phát triển.
Thủ tướng khẳng định, Việt Nam có thể tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững, không nhất thiết phải đánh đổi hay lựa chọn giữa chất lượng tăng trưởng và tốc độ tăng trưởng. Thủ tướng cho biết, năm 2019 và những năm tiếp theo, Chính phủ sẽ tập trung vào giữ vững sự ổn định về chính trị xã hội và củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô lẫn vi mô vững chắc, qua đó tăng cường khả năng chống chịu và hấp thụ các xung lực từ các biến động của nền kinh tế thế giới.
Từ năm 2019, Chính phủ sẽ ưu tiên chính sách cho đầu tư vào vốn nhân lực và cơ sở hạ tầng chất lượng cao, đặc biệt là hạ tầng thông minh, hạ tầng CMCN 4.0. Đồng thời, Chính phủ cũng sẽ đặt chương trình nghị sự ưu tiên trong những năm tới dành cho cải cách giáo dục, trong đó đặc biệt là nền giáo dục đại học, tập trung vào các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, bảo đảm sinh viên tốt nghiệp có các kỹ năng tối thiểu và phù hợp trong thời đại CMCN 4.0.
Chính phủ nhận thấy rằng mức chi cho nghiên cứu khoa học và công nghệ của Việt Nam hiện nay còn khá thấp so với trung bình của thế giới cũng như các nước trong khu vực. Chính vì vậy, tăng chi cho khoa học và công nghệ, khuyến khích tư nhân đầu tư nhiều hơn nữa cho nghiên cứu và phát triển sẽ là một trong những trọng tâm chính sách của Chính phủ từ năm 2019.
QUANG PHƯƠNG - ANH VIỆT - LA DUY