Những nhà văn từng có mặt ở các chiến trường này, như: Hồ Phương, Hữu Mai, Xuân Thiều, Phạm Ngọc Cảnh... (Mặt trận Trị-Thiên); Nguyễn Chí Trung, Mai Ngữ, Nguyễn Trí Huân, Chu Lai, Nguyễn Thị Như Trang, Lê Lựu, Thu Bồn, Nguyễn Quốc Trung, Sương Nguyệt Minh, Bùi Thanh Minh... (chiến trường K) ở “nhà số 4” đều nói vậy. Từ cuối năm 1988, sau khi Việt Nam rút quân khỏi Campuchia, ông được thăng hàm Trung tướng và được điều về làm Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị rồi Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam (tháng 6-1991) và chuyển nhà về “phố nhà binh” (phố Lý Nam Đế) nên càng gần gũi với anh em nhà văn-chiến sĩ hơn.
Tôi nhớ năm 1989 trong một lần trực ban tạp chí, đã hết giờ làm việc, thấy bác đi bộ từ phía bốt gác Cửa Đông đến và rẽ vào cổng tòa soạn... Tôi lo thủ trưởng tổng cục đến có việc gì vội vàng gọi điện báo cáo Tổng biên tập Nguyễn Trí Huân đang ở nhà riêng. Anh Huân bảo, chả có việc gì gấp đâu, chắc bác ấy sang làm việc với anh Trung (nhà văn Nguyễn Chí Trung) về chuyện gì đó bên Campuchia thôi... Sau lần ấy, tôi thấy việc bác Phiêu thường lui tới nhà số 4 “làm việc ngoài giờ”, có khi chỉ là hỏi han tâm sự với anh em về tình hình báo chí, văn chương và đời sống của anh em cầm bút. Bác đặc biệt quan tâm đến Tạp chí VNQĐ của chúng tôi. Hồi đó, ngoài tạp chí chúng tôi còn có thêm một tờ báo (gọi là Phụ san VNQĐ) cũng có đông bạn đọc. Bác Phiêu bảo, bác thích đọc tờ này vì nó có chất báo, hợp với tuổi trẻ, đến người đọc nhanh, kịp thời. Bác chỉ đạo tạp chí phải tích cực phối hợp với Ban Thanh niên Quân đội tuyên truyền cho cuộc thi “Thanh niên với cách mạng” bằng cách in nhiều bài về truyền thống cách mạng, về các tấm gương tốt của lớp trẻ. Bác còn trực tiếp viết bài và trao giải cao nhất cho cuộc thi.
    |
 |
|
Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu và các nhà báo, văn nghệ sĩ quân đội, năm 2000. Ảnh tư liệu |
Sau khi đảm nhận cương vị Tổng Bí thư của Đảng, bác Lê Khả Phiêu vẫn luôn dành thời gian cho anh em văn nghệ, qua lại “nhà số 4” thăm hỏi chuyện nghề, chuyện đời của mọi người. Tết nào, ông cũng ra thăm nhà văn Nguyễn Chí Trung (sống độc thân nơi trụ sở tạp chí) như một đồng đội thuở nào trên chiến trường khốc liệt Campuchia. Bác cũng không quên nhắc nhở anh em về tôn chỉ nhiệm vụ của tạp chí. Tôi nhớ một lần ra thăm Tạp chí VNQĐ, bác Phiêu ân cần căn dặn tạp chí cũng như các phương tiện thông tin đại chúng phải quan tâm nhiều hơn nữa về văn hóa dân tộc, đặc biệt là sự nghiệp bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam; những người làm văn học, nghệ thuật phải quán triệt và thực hiện hiệu quả các nghị quyết của Đảng về văn hóa, văn nghệ. Lại nhớ, Tết năm 1999, Xuân Kỷ Mão sắp sang thiên niên kỷ mới, bác viết trên VNQĐ: “...Chúc các nhà văn, các nghệ sĩ có những tác phẩm hay viết cho đêm Giao thừa thế kỷ. Một thế kỷ vĩ đại sắp đi qua. Một thế kỷ mới sắp bắt đầu”. Năm 2001, bác viết những dòng ghi nhận và động viên thật chân tình: “Văn nghệ Quân đội đã để lại những trang viết có giá trị nghệ thuật, ghi dấu một thời kỳ rực rỡ nhất của đất nước, của quân đội và trường tồn với dân tộc”. Tuy vậy, bác cũng yêu cầu văn nghệ sĩ phải nâng cao ý thức trách nhiệm của người cầm bút. Phát biểu tại Hội thảo khoa học toàn quốc “Vấn đề đạo đức xã hội trong văn học, nghệ thuật hiện nay” do Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương tổ chức tại TP Hồ Chí Minh (tháng 11-2014), bác Phiêu nói: Trách nhiệm của giới văn nghệ sĩ, những người sáng tạo nên tác phẩm, là hiển nhiên và cũng rất nặng nề. Theo bác, nhà văn phải đi vào đời sống, đi vào bộ đội để “hiểu đời và hiểu người”, để tác phẩm của mình hòa nhịp với những nguyện vọng sâu xa cháy bỏng của nhân dân” và “để nâng mình lên ngang tầm với những gì mà Tổ quốc, sự nghiệp và con người đang đòi hỏi”.
Nhà văn Hoàng Đình Quang, tác giả cuốn tiểu thuyết viết về chiến tranh nổi tiếng “Xuân Lộc”, hay tin bác Phiêu từ trần từ TP Hồ Chí Minh đã gọi điện cho tôi và bồi hồi nhớ lại. Hôm hội thảo (tháng 11-2014), lúc giải lao đứng nói chuyện ở hành lang, tôi nói với đồng chí Lê Khả Phiêu: “Hôm nay bài viết của anh hay, gần gũi, thiết thực hơn bài anh nói với Đại hội nhà văn năm 2000”. Bác Phiêu cười: “Ờ thì lúc đó (ông làm Tổng Bí thư) thì phải phát biểu cho bài bản. Chứ bây giờ anh em bàn chuyện nghề với nhau những điều chân tình, thân ái!”. Nhà văn Hoàng Đình Quang nói vui: “Giá mà ngồi quây quần, có chai rượu nút lá chuối, chắc anh còn nói hay hơn đấy!”. Bác Phiêu cười rất vui vẻ! Kể lại chuyện này, ông bạn nhà văn, cựu chiến binh ngậm ngùi: “Chúng ta, những nhà văn từng khoác áo lính thật may mắn có vị tướng, một người chỉ huy, một người bạn lớn như bác Lê Khả Phiêu!”.
Nhà văn NGÔ VĨNH BÌNH