Các bộ, ngành, địa phương loay hoay giải ngân vốn

Theo tờ trình của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), Luật Đầu tư công là luật đầu tiên kể từ trước đến nay quy định những vấn đề liên quan đến quản lý các hoạt động đầu tư công, quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.

Sau hơn 3 năm thực hiện, tuy đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng trong quá trình triển khai thực hiện, Luật Đầu tư công và các văn bản hướng dẫn thi hành vẫn tồn tại một số hạn chế, vướng mắc. Đó là khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện; một số quy định trong luật còn cứng nhắc hoặc chưa đầy đủ nên dẫn tới tình trạng các quy định không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Tồn tại một số điểm chưa thống nhất giữa Luật Đầu tư công với các luật khác, như: Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Quy hoạch... Việc hình thành nhiều quy trình mới, thủ tục phức tạp, dẫn tới các cơ quan, địa phương khó nắm vững và thực hiện thống nhất các quy định của luật.

Theo số liệu của Bộ KH&ĐT, giải ngân kế hoạch vốn đầu tư phát triển nguồn ngân sách Nhà nước 7 tháng đầu năm 2018 ước đạt 150.454 tỷ đồng, đạt 38,77% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao (tăng 26% so với cùng kỳ năm 2017). Trong đó, giải ngân vốn trong nước đạt 41,09% kế hoạch; giải ngân vốn nước ngoài đạt 24,7% kế hoạch được giao. Mặc dù tiến độ giải ngân kế hoạch vốn đã được cải thiện, lũy kế 7 tháng tăng so cùng kỳ năm 2017, nhưng về tổng thể tiến độ thực hiện và giải ngân vẫn thấp, nhất là vốn đầu tư các chương trình mục tiêu quốc gia, vốn trái phiếu Chính phủ và vốn nước ngoài. Vẫn còn nhiều bộ, ngành Trung ương và địa phương giải ngân thấp, như: 31/56 bộ, ngành Trung ương và 20/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân kế hoạch năm 2018 thấp hơn mức 35% kế hoạch năm, trong đó có 11 bộ, ngành Trung ương giải ngân dưới 10%.

Tại hội nghị, rất nhiều ý kiến của lãnh đạo các bộ, cơ quan phản ánh về những khó khăn từ các quy định quá rườm rà của Luật Đầu tư công khiến các cơ quan mất rất nhiều thời gian, thậm chí vì thế không thể thực hiện được các dự án đầu tư công. Theo Tổng giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam Trần Bình Minh: Quy định rườm rà, phức tạp nên gần 3 năm qua, cơ quan này không thể đầu tư các dự án lớn mà chỉ làm được những phần việc nhỏ. Trong khi đài đang cần tập trung đầu tư nhanh cho công nghệ thì các quy định của Luật Đầu tư công khiến việc đầu tư có thể bị chậm lại từ 1,5 đến 2 năm, làm hiệu quả đầu tư không còn, vì công nghệ thay đổi rất nhanh.

Góp ý về những khó khăn thực thi Luật Đầu tư công, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Văn Thắng cho rằng: Có lẽ khâu quyết định chủ trương đầu tư dự án phải đưa lên nhiệm kỳ trước, để rồi thực hiện vào nhiệm kỳ sau, nếu không sẽ không thể đẩy nhanh tốc độ giải ngân được.

leftcenterrightdel
Cầu Vĩnh Tuy bắc qua sông Hồng tại Hà Nội là dự án sử dụng vốn đầu tư công. Ảnh: TRỌNG HẢI.

Theo Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng, Luật Đầu tư công được xây dựng nhằm khắc phục tình trạng đầu tư công dàn trải kém hiệu quả, do đó có những quy định chặt chẽ về kế hoạch hóa dài hạn, trung hạn, rồi điều kiện để phân bổ vốn đầu tư... Tuy nhiên, do đây là luật khó và mới nên khi thực thi đã phát sinh nhiều hạn chế. Lẽ ra luật phải giúp việc đầu tư hiệu quả hơn, kiểm soát chặt chẽ nhưng vẫn đẩy nhanh tiến độ giải ngân thì nay lại bị kìm hãm. Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng cho rằng, cần phải có những cách làm phù hợp, việc xây dựng Luật Đầu tư công cần đồng bộ với các vấn đề khác, như quy hoạch, giải phóng mặt bằng để nâng cao hiệu quả. Hiện nay, trong việc phê duyệt chủ trương dự án và bảo đảm vốn cho dự án không khác nào câu chuyện “con gà có trước hay quả trứng có trước”, ràng buộc nhau, trói chân nhau.

Theo Phó thủ tướng Vương Đình Huệ, nếu không sửa kịp thời thì việc áp dụng Luật Đầu tư công sẽ khiến ngày càng có nhiều bất cập khi từ năm 2018 đã xuất hiện nhiều dự án mới, trong đó có cả các dự án không sử dụng vốn ngân sách. Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cũng cho rằng, cần phân biệt rõ các nguồn vốn để thực hiện các dự án đầu tư công, trong đó có vốn cân đối trong ngân sách và vốn không cân đối trong ngân sách. Loại vốn không cân đối trong ngân sách thì nên giao Chính phủ quy định và theo kế hoạch hằng năm. Phương án tốt nhất là dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) chỉ điều chỉnh nguồn vốn trong ngân sách Nhà nước.

Cần phân cấp, giao quyền mạnh mẽ, rõ trách nhiệm

Nhiều ý kiến tại phiên họp cũng cho rằng cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, kèm theo cơ chế chịu trách nhiệm, tăng cường hậu kiểm, không phải cái gì cũng đưa hết lên để Thủ tướng quyết định, và ở cấp địa phương là HĐND quyết định. Có ý kiến cho rằng, các cơ quan, như: Ủy ban Thường vụ Quốc hội và thường trực HĐND nên là cơ quan có thể quyết định các dự án phù hợp giữa hai kỳ họp Quốc hội và HĐND. Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà cho rằng, quan trọng nhất là làm rõ ai chịu trách nhiệm, chứ nếu sợ thất thoát, đưa nhiều người chịu trách nhiệm quá sẽ khó làm. Theo Phó thủ tướng Vương Đình Huệ, nếu quy định như hiện nay thì khi cần quy trách nhiệm không biết quy cho ai, thủ tục giao vốn không nói rõ là bao nhiều ngày phải xong, "ngâm" bao lâu cũng được.

Phát biểu kết luận hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu Bộ KH&ĐT tiếp thu các ý kiến để hoàn thiện dự án luật. Thủ tướng nhấn mạnh tinh thần không để vướng mắc nhiều hơn, tập trung vào quản lý vốn ngân sách Nhà nước trong đầu tư, phân cấp giao quyền mạnh mẽ.

Về phạm vi áp dụng, Bộ KH&ĐT cần nghiên cứu bổ sung các quy định đối với các dự án đầu tư công được thực hiện ở nước ngoài. Về khái niệm các nguồn vốn đầu tư công thì cần quy định rõ hơn, bảo đảm đồng bộ với Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu và có quy định phân cấp quản lý phù hợp với tính chất từng nguồn vốn, đồng bộ với nhiệm vụ chi.

Về tiêu chí phân loại dự án đầu tư sử dụng ngân sách Nhà nước, Bộ KH&ĐT cần báo cáo rõ căn cứ, lý lẽ về sửa đổi tiêu chí dự án quan trọng quốc gia, đồng thời báo cáo, giải trình về việc rà soát, sửa đổi, bổ sung tiêu chí đối với dự án nhóm A, B, C phù hợp với điều chỉnh tiêu chí dự án quan trọng quốc gia.

Về dự án có cấu phần xây dựng, cần rà soát lại, bảo đảm đồng bộ giữa Luật Đầu tư công và Luật Xây dựng về nội dung, trình tự, thủ tục, thẩm quyền quản lý Nhà nước về vốn; làm rõ cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp thẩm tra, thẩm định, quyết định, tránh chồng chéo với tinh thần: Không để một việc mà phải báo cáo cả hai bộ hoặc nhiều bộ.

Về vấn đề thẩm quyền của thường trực HĐND, Thủ tướng nhấn mạnh tinh thần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, minh bạch và chịu trách nhiệm, không ôm đồm, tạo thuận lợi cho địa phương, cho cơ sở. Thủ tướng cũng nêu rõ nguyên tắc lập kế hoạch đầu tư công phải sát với khả năng ngân sách, để tránh dàn trải, mất cân đối về đầu tư.

Cũng tại phiên họp, Chính phủ đã thảo luận về dự án Luật Sửa đổi, bổ sung các luật có quy định liên quan đến quy hoạch do Bộ KH&ĐT chủ trì soạn thảo. Theo Bộ KH&ĐT, việc ban hành luật này để đồng bộ với Luật Quy hoạch là cần thiết, tránh tạo ra các khoảng trống pháp lý, các xung đột cũng như các vướng mắc trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt và thực hiện các quy hoạch ngành và góp phần đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong đầu tư kinh doanh.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu Bộ KH&ĐT tiếp thu ý kiến, phối hợp với các cơ quan liên quan hoàn thiện dự án luật; nhấn mạnh tinh thần không để có quá nhiều quy hoạch trên cùng một địa bàn, lĩnh vực; tạo thuận lợi, phân cấp, giao quyền mạnh mẽ.

HỒ QUANG PHƯƠNG