Đề nghị mở rộng phạm vi phòng, chống tham nhũng ra khu vực ngoài Nhà nước

Phòng, chống tham nhũng sẽ không hiệu quả nếu bỏ qua khu vực tư nhân

Thảo luận về phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật, đa số ý kiến tán thành với việc mở rộng phạm vi phòng, chống tham nhũng ra khu vực ngoài Nhà nước, trong đó, trước mắt áp dụng việc mở rộng phạm vi điều chỉnh với nhóm chủ thể là công ty đại chúng, tổ chức tín dụng; các tổ chức xã hội do Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ hoặc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập hoặc phê duyệt điều lệ, thường xuyên huy động các khoản đóng góp của nhân dân để hoạt động từ thiện (bỏ quy định áp dụng đối với quỹ đầu tư). Các đại biểu: Phạm Huyền Ngọc (đoàn Ninh Thuận), Hoàng Văn Hùng (đoàn Thái Nguyên), Huỳnh Thanh Phương (đoàn Tây Ninh)... cho rằng, hiện nay, tình hình tham nhũng khu vực ngoài Nhà nước đã xuất hiện, ảnh hưởng bất lợi đến các hoạt động cạnh tranh lành mạnh, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh, cản trở hiệu quả của công tác phòng, chống tham nhũng khu vực Nhà nước. Đồng thời, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật ra khu vực này cũng nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng là “từng bước mở rộng hoạt động phòng, chống tham nhũng ra khu vực ngoài Nhà nước”…

Phân tích sâu vào vấn đề này, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (đoàn Nam Định) nêu rõ, tham nhũng trong khu vực tư ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế, đến người tiêu dùng sản phẩm và làm do dự các nhà đầu tư nước ngoài, bởi, các nhà đầu tư nước ngoài không thể dự đoán được trước những chi phí không chính thức có thể phát sinh trong quá trình kinh doanh, gián tiếp làm chậm sự phát triển của nền kinh tế. Trong một số trường hợp, khu vực tư chính là nơi “rửa tiền”, “sân sau” của những hành vi tham nhũng trong khu vực công. Do đó, công tác phòng, chống tham nhũng sẽ không hiệu quả nếu bỏ qua khu vực tư.

Tuy nhiên, nhiều đại biểu lưu ý việc mở rộng phòng, chống tham nhũng ra khu vực tư phải không làm phân tán nguồn lực, gây ảnh hưởng đến công tác phòng, chống tham nhũng trong khu vực công đã và đang được thực hiện hiệu quả. Đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP Hồ Chí Minh) yêu cầu: Khu vực công là khu vực cần phải phòng, chống tham nhũng một cách triệt để và hữu hiệu.

Nên có cơ quan độc lập kiểm soát tài sản, thu nhập?

Kê khai tài sản công khai, minh bạch được coi là công cụ hữu hiệu để kiểm soát tham nhũng. Chính vì vậy, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị xem xét thành lập cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập độc lập. Dự thảo luật để hai phương án, một là tích hợp thẩm quyền vào hệ thống cơ quan thanh tra, hai là phân quyền cho nhiều cơ quan khác. Theo đại biểu Cao Thị Xuân (đoàn Thanh Hóa) thì nhược điểm của cả hai phương án là tính độc lập yếu và chi phối bởi sự ràng buộc của quan hệ hành chính nên tính khả thi và hiệu quả không cao, dễ rơi vào hình thức, không tạo ra được yếu tố đột phá về kiểm soát tài sản như kỳ vọng. Giải pháp được đại biểu Cao Thị Xuân gợi ý, là hình thành một cơ quan độc lập chuyên trách về vấn đề này, giảm thiểu sự can thiệp của các cơ quan, tổ chức, nhất là những người có trách nhiệm tác động vào hoạt động kiểm soát tài sản, từ đó đảm bảo tính khách quan, minh bạch.

Đồng tình với phương án này, đại biểu Nguyễn Văn Pha (đoàn Nam Định) cho rằng, Quốc hội nên thành lập cơ quan kiểm soát tài sản chịu sự chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. “Trong đó, việc thành lập lực lượng chuyên trách không làm tăng biên chế bởi Thanh tra Chính phủ, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao và Bộ Công an đều có lực lượng này. Chỉ cần lấy người từ các cơ quan có chức năng chống tham nhũng hiện nay để kế thừa kinh nghiệm và không làm tăng biên chế”-đại biểu Nguyễn Văn Pha nêu ý kiến.

Bàn phương án xử lý tài sản không rõ nguồn gốc

Tại phiên thảo luận, vấn đề xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực, tài sản tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý cũng nhận được nhiều ý kiến khác nhau. Dự thảo luật đưa ra hai phương án, phương án một là thu thuế thu nhập cá nhân với thuế suất 45%; phương án hai là xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tiền bằng 45% giá trị của phần tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc. Cả hai phương án này đều không loại trừ trách nhiệm hình sự nếu các cơ quan chức năng chứng minh tài sản đó do phạm tội mà có. Chính phủ lựa chọn phương án một, áp thuế thu nhập cá nhân với thuế suất 45% với loại tài sản này. Nếu xác định tài sản này bất hợp pháp, cơ quan chức năng sẽ thu nốt 55% còn lại và xử lý trách nhiệm hình sự.

Nhận xét phương án một hợp lý hơn, đại biểu Hoàng Văn Liên (đoàn Long An) phân tích: Khi không chứng minh được tài sản do phạm tội mà có thì không thể coi tài sản mà người kê khai không giải trình được một cách hợp lý là tài sản tham nhũng để tịch thu. Vì vậy, trước mắt coi đây là khoản thu nhập phát sinh mà người kê khai chưa nộp thuế và bây giờ họ phải nộp thuế. “Nếu sau này cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật về hành chính, pháp luật hình sự, tài sản do phạm tội mà có thì sẽ bị tịch thu, sung công hoặc trả lại cho chủ sở hữu. Như vậy, không loại trừ trách nhiệm hình sự và không bỏ lọt tội phạm sau khi thu thuế”. Ủng hộ phương án này, song đại biểu Nguyễn Văn Hiển (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, cần làm rõ thế nào là không giải trình một cách hợp lý, bởi việc đánh giá hợp lý hay không hợp lý phụ thuộc nhiều vào ý chí chủ quan của người đánh giá. Do vậy, pháp luật cần quy định mang tính nguyên tắc, để tránh áp dụng tùy tiện.

Theo kế hoạch, Dự án Luật phòng, chống tham nhũng (sửa đổi) sẽ được Quốc hội khoá XIV tiếp tục xem xét, thảo luận tại kỳ họp thứ sáu.

VŨ DUNG