Không chỉ xuất hiện trong tiểu thuyết về sự linh thiêng màu nhiệm, khi về huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, chúng tôi được nghe kể những câu chuyện thần kỳ trong những lần độ thế cứu người của tiền nhân. Dân gian còn lưu truyền những lần thánh ứng, “cây cỏ cũng hóa thuốc”… Những huyền tích đó gắn với đền Bia, chùa Giám, những di tích nằm trên địa phận huyện Cẩm Giàng, gắn với Tuệ Tĩnh, đại danh y-thiền sư mở đầu cho nền y dược cổ truyền dân tộc Việt Nam và có công lớn trong việc xây dựng quan điểm y học dân tộc độc lập, tự chủ, tự tôn. Chủ trị “Thuốc Nam Việt chữa bệnh người Nam Việt”, “Sách trời đã định cõi Nam bang, thổ sản cũng khác nhiều phương Bắc” của ông thể hiện ý thức hệ sâu sắc về mối quan hệ giữa con người và sinh cảnh, sát thực tế người Việt…

leftcenterrightdel
Quang cảnh chùa Giám tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.

Ở đền Bia còn lưu lại tấm bia đá khắc lời hoài mong “Ai về nước Nam cho tôi theo về với” của Tuệ Tĩnh. Dù hàng chữ trên bia đã bị đục mất vào thời Nguyễn, nhưng linh hồn của một tấm lòng luôn hướng về dân Việt, về Tổ quốc của "vị thánh thuốc Nam” vẫn được đời sau nâng niu, gìn giữ. Còn ngôi chùa Giám, tương truyền là nơi xưa đại danh y bốc thuốc cứu người, dựng ở ngoài đê, được nhân dân “cõng” không thiếu một viên đá vào làng, cách chùa cũ 7km. Mất 7 tháng ròng của năm 1974, cả ngôi chùa có kết cấu đồ sộ được giữ gìn trên con đường vận chuyển vào làng. Từng chi tiết đều được đánh dấu, gói ghém cẩn thận bằng lá chuối. Các cấu kiện, vật liệu nhỏ, nhẹ thì người gánh kẻ gồng; vật liệu nặng, lớn thì kéo bằng xe bò đôi. Không hiểu hồi đó người ta đánh dấu thế nào mà khi lắp ráp lại, toàn bộ chùa gồm tam quan, tam bảo, 7 gian tiền đường, tòa cửu phẩm liên hoa, 7 gian nhà tổ… hiển hiện như có phép của thần đèn!

Cuối năm 2018, quần thể di tích đền Xưa, chùa Giám, đền Bia đón nhận bằng công nhận Di tích Quốc gia đặc biệt. Xuân 2019 này, vãn cảnh chùa và đền, cắt vài thang thuốc Nam, chiêm nghiệm những giá trị của tiền nhân và cầu mong một năm mới mạnh khỏe, an khang, âu cũng là hành trình đáng lưu tâm của dân Việt. Những huyền tích về y sư Tuệ Tĩnh cùng tấm lòng độ thế cứu người của ông chưa bao giờ kết thúc và vẫn chờ được tiếp tục khám phá.

Bài và ảnh: MINH NHÃ